Ανάμεσα στη μοναδική παλέτα της φύσης και των χρωμάτων της, ξεπροβάλλουν τα μνημεία που μαρτυρούν τη σχέση της περιοχής με το Άγιο Όρος προβάλλοντας ταυτόχρονα και το κοσμικό χαρακτήρα της Βυζαντινής διοίκησης και άμυνας.
Οι γεωγραφικές εκτάσεις των μετοχιών, δεν ήταν μόνο καλλιεργήσιμες εκτάσεις αλλά διέθεταν οικιστικά και οχυρωματικά έργα. Στάβλοι, αποθήκες, εργαστήρια, κελία και πύργοι αποτελούσαν τα βασικά αρχιτεκτονικά οικοδομήματα, με λιτή αρχιτεκτονική απόδοση.
ΟΙ ΠΥΡΓΟΙ ΩΣ ΑΚΡΙΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Οι πέτρινοι πύργοι της Χαλκιδικής που εντάσσονται στα μοναστηριακά μετόχια ( περίπου 70 σύμφωνα με Παπάγγελο), ήταν πνευματικά κέντρα εποπτείας και προστασίας της περιουσίας αλλά ταυτόχρονα φιλοξενούσε μοναχούς, εργάτες, προσκυνητές. Παρατηρούμε ότι αρκετοί από αυτούς, είναι κτισμένοι σε παραθαλάσσια μέρη για καλύτερη εποπτεία ή σε εύφορες περιοχές που αναπτύσσονταν μετόχια με οικονομικές και πνευματικές επεκτάσεις μονών.
ΟΙ ΠΥΡΓΟΙ ΣΗΜΕΡΑ
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Οι πύργοι κατά μέσο αγγίζουν τα 18 μέτρα σε ύψος. Εσωτερικά διαθέτουν πάνω από τρείς ορόφους και υπάρχει η επικοινωνία με ξύλινες σκάλες. Εξαίρεση αποτελεί ο πύργος Μαριανών του μετοχιού της Μονής Δοχειαρίου , στην Όλυνθο που διέθετε κλιμακοστάσια με πλινθόκτιστη οροφή. Οι όροφοι συνήθως δεν διέθεταν χωρίσματα και ήταν ενιαίοι. Η πρόσβαση στους πύργους γίνονταν μέσω ξύλινης θύρας. Οι πύργοι χωρίζονται από τους ερευνητές σε δυο κατηγορίες : 1. Με λείο κορμό και 2. Με εξωτερικές αντηρίδες ( απαντά σε Χαλκιδική και Σέρρες).
Από τα εμβληματικά αυτά κτίρια δυστυχώς, σώζονται ελάχιστα συγκριτικά με τον αρχικό τους αριθμό. Κάποια κατέρρευσαν ή άλλα δεν διασώζονται καθόλου έπειτα από τις λεηλασίες, τον σεισμό και την ανθρώπινη αδιαφορία. Από αυτά τα οποία ακόμη στέκονται αγέρωχα έναντι στο χρόνο θα πρέπει να τα δούμε όχι μόνο ως αρχαιολογικά κατάλοιπα του παρελθόντος αλλά ως σημεία αναφοράς για το μέλλον. Αποτελούν χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος, χώρους που μαρτυρούν την ιστορία ενός τόπου ακτινοβολώντας την θέληση του ανθρώπου για τη ζωή και τη συνέχεια του ,έναντι σε κάθε πλήγμα και απειλή της ανθρώπινης ζωής και του αφανισμού της. Αποτελούν υλικές αποδείξεις εξουσίας και πνευματικότητας . Η διατήρηση και η ανάδειξη τους βοηθά στην κατανόηση του παρελθόντος μέσω μιας βιωματικής εμπειρίας πέρα από τη στεγνή γνώση ενός βιβλίου, ενισχύοντας την ταυτότητα του νομού ως τόπος με πλούσια ιστορία, παράδοση και πίστη.
Στο μετόχι Προσφόριον της μονής Βατοπεδίου, ( Ουρανούπολη) δεσπόζει ακόμα ο διασημότερος πύργος της Χαλκιδικής. Πλέον δεν ανήκει στην Αγιορείτικη Μονή αλλά στο Υπουργείο Πολιτισμού. Για πρώτη φορά αναφέρεται στις πηγές του 1344. Πρόκειται μάλιστα για το μοναδικό ως πρόσφατα κατοικημένο πύργο της Χαλκιδικής αφού το 1924, οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας εγκαταστάθηκαν εδώ. Στον επάνω όροφο διατηρείται έκθεση αφιερωμένη στους πρόσφυγες της περιοχής. Ένας πύργος – σταθμός- για την τοπική κοινωνία που δέχεται πλήθος επισκεπτών κάθε χρόνο. Αποτελεί μοναδική εμπειρία η επίσκεψη μας ,ακόμα και για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, που δεν το έχουν επισκεφθεί μέχρι κα σήμερα. 
Ο πύργος της Μονής Αγίου Παύλου ,στη σημερινή Φώκαια αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα καλοδιατηρημένων μνημείων. Οι αγιορείτες πατέρες διατηρούν μετόχια στην περιοχή αυτή τον πύργο και το οικιστικό του σύνολο . Κάτω από τον Πύργο στο φυσικό κοίλωμα του βράχου , υπάρχει ο ναίσκος αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο. Κατά την επανάσταση του 1821, χρησιμοποιήθηκε ως στρατηγείο του Εμμανουήλ Παπά ενώ στον Μακεδονικό αγώνα λειτουργούσε ως καταφύγιο. Ανήκει τυπολογικά στη κατηγορία 1 με λείο κορμό, ενώ έχει δομηθεί με αργολιθοδομή με ελάχιστα τόξα. 
Σίγουρα όσοι πύργοι είναι επισκέψιμοι έχετε γνωρίσει ένα κομμάτι της ιστορίας τους. Υπάρχουν πύργοι οι οποίοι δεν διασώζονται και αξίζει να αναφερθούμε έστω αναφορικά. Έτσι οι πύργοι αναφορικά είναι : πύργος Αγίου Μάμαντος ως μετόχι βατοπεδινό, Ν. Τρίγλεια μετόχι Μονής Δοχειαρίου πύργος του Ρωσσαίου, περιοχή Σωλήνας στη Καλλιθέα, μετόχι της Μονής Ξενοφώντος στη Νικήτη , πύργος Λογγού στη Συκιά, Παλιόπυργος δίπλα στο μονοπάτι που οδηγεί από τον Αγ. Νικόλαο στον Όρμο Παναγιάς και ο πύργος στο Βολβό .
Αξίζει λοιπόν να κάνουμε την επίσκεψη μας στα ιστορικά μνημεία με στόχο τη σύνδεση μας με την πολιτιστική ταυτότητα του τόπου. Η Χαλκιδική αποτελεί μέρος που δεν προσφέρει μόνο πράσινο αλλά θαλασσινό προορισμό. Είναι μια περιοχή γεμάτη από μυστικά μονοπάτια της ιστορίας , τι λέτε; Πάμε Πύργο;
ΠΗΓΕΣ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΣ ΙΩΑΚΕΙΜ, ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ, ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ,ΖΗΚΟΣ
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ –ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΕΧΝΗΣ
