Αν οι μύθοι της Χαλκιδικής ζούν στα όνειρα μας, η ιστορία ζωντανεύει μέσα από την ύλη. Έτσι δηλώνεται η ανθρώπινη παρουσία μέσα στο χρόνο, αποκαλύπτοντας ή ακόμα και προβληματίζοντας τους αρχαιολόγους μέσω των<< αποδεικτικών στοιχείων>> . Τα <<αποδεικτικά αυτά στοιχεία >> , δεν είναι άλλα, από τα ευρήματα. Ευρήματα όπως κεραμικά, αρχιτεκτονικά και οικιστικά κατάλοιπα πχ ναοί, οχυρώσεις, νεκροπόλεις, είναι ορισμένα ζητήματα που μελετάνε οι αρχαιολόγοι, και αποτελούν δείγματα ανθρώπινης παρουσίας. Η προϊστορική και μυθική παράδοση του νομού μας, αποτελεί θεμέλιο για την κατανόηση της ιστορικής πορείας. Τα αρχαιολογικά δεδομένα σε θέσεις ‘όπως : η Όλυνθος, τα Πετράλωνα, οι πρακτικές ταφές στο Κριαρίτσι, ενισχύουν την πολυδιάστατη προσέγγιση της πρώιμης παρουσίας του ανθρώπου στη χερσόνησο .
Η ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ
Τα πρώτα στοιχεία – μαρτυρίες , που αναφέρονται στον νομό μας, από τις φιλολογικές πηγές, ανάγονται στο 6ο – 5ο αιώνα π.Χ . (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης ) .Πληροφορούμαστε λοιπόν ότι τότε, υπό τον όρο Θράκη, αναφέρονταν και στο γεωγραφικό σημείο της Χαλκιδικής.
ΠΡΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΥΛΑ
Πριν ξεκινήσει η εγκατάσταση από έλληνες αποίκους, η ανθρώπινη παρουσία διαπιστώνεται στο νομό. Τα προελληνικά φύλλα, πελασγοί και Ηδωνοί ( κλάδος θρακικής φυλής), αποτέλεσαν τους πρώτους κατοίκους του νομού μας, βάση των αρχαίων πηγών ( Θουκυδίδης 4.109.4 . Στράβων 7 fr. 35 ) . Οι Βοττιαίοι , ένα από τα παλαιότερα μακεδονικά φύλα, εκδιώχθηκαν από την περιοχή της Βοττιαίας από τους Τημενίδες Μακεδόνες αναγκάζοντας τους να μετακινηθούν προς άλλες περιοχές. Έτσι, διαπιστώνουμε πως η εγκατάσταση τους πραγματοποιείται μεταξύ Αξιού και Λουδία ποταμού , και στα βόρεια τμήμα της Χαλκιδικής. Η παρουσία τους επιβεβαιώνεται μέσα από φιλολογικές πηγές αλλά και αρχαιολογικά ευρήματα.
Ο ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ – Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ
Ο αποικισμός αποτελεί ζήτημα το οποίο έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα. Νέες έρευνες και μελέτες έρχονται στη δημοσιότητα προσδίνοντας νέες πληροφορίες στο ‘παζλ’ του αποικισμού. Γιατί όμως επιλέγουν τη Χαλκιδική, άνθρωποι που κατοικούν στην νήσο της Ευβοίας και στη νήσο Άνδρου; Αν σκεφτούμε ότι οι αποστάσεις είναι μεγάλες και αναζητούσαν νέα εδάφη γιατί δεν καλύφθηκαν οι ανάγκες τους σε κάποια κοντινότερη τοποθεσία ; Η απάντηση δίνεται μέσα από τη μελέτη του νομού και του ελλαδικού μας χώρου. Οι άνθρωποι ήταν πολύ εξοικειωμένοι με το φυσικό περιβάλλον, είχαν απίστευτη παρατηρητικότητα, και οδηγούμαστε σε κάποια συμπεράσματα επιλογών, που φαίνεται ότι έκαναν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δημιουργία οικισμών σε παράκτιες περιοχές, η σχέσεις τους με το νερό ως μέσο επιβίωσης και στόχος κατάκτησης τους. Η γεωγραφική περιοχή της Χαλκιδικής λοιπόν, αποτελεί μοναδική περίπτωση εξ αιτίας της αφθονίας των πρώτων υλών : ξυλεία, νερό, κοιτάσματα σιδήρου ( Άκανθο-Πολύγυρος), χαλκό, άργυρο, χρυσό, μόλυβδο , εύφορο έδαφος για καλλιέργεια, και όλα αυτά σε μια γεωγραφική περιοχή που ευνοεί το εμπόριο αλλά ταυτόχρονα κατέχει και στρατηγική θέση. Επομένως η Χαλκιδική, επιλέχθηκε από ανθρώπους οι οποίοι αντιλήφθηκαν τον φυσικό πλούτο της περιοχής .
Ο αποικισμός δεν σηματοδοτεί την αρχή της κατοίκισης αλλά την έναρξη της οργανωμένης πόλης- κράτους .
Ποια ήταν τα ελληνικά φύλα που κατέκτησαν την περιοχή ;
Τα θρακικά φύλα που κατοικούσαν στην περιοχή, εκδιώχθηκαν από τους Χαλκιδεις ( Εύβοια ) καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος της, δίνοντας και το όνομα τους , που μέχρι και σήμερα διατηρείται. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ . Έτσι λοιπόν , ο ‘χάρτης’ , σχηματίζεται σταδιακά οργανώνοντας τις πρώτες κοιτίδες οργανωμένων κατοικήσεων.
Μετά τη λήξη του Τρωικού πολέμου, οι Πελλήνες της Αχαΐας ιδρύουν τη Σκιώνη, ενώ σύμφωνα με τον Στράβων ( 447) , η Παλλήνη αποικίζεται από Ερετριείς (Εύβοια). Η Χαλκίδα και η Ερέτρια ήταν δυο από τις ενεργές πόλεις της αρχαϊκής περιόδου που είχαν καθοριστικό ρόλο στον αποικισμό όχι μόνο της Χαλκιδικής αλλά και του Αιγαίου Πελάγους.
Η Άνδρος, ιδρύει αποικίες στις περιοχές : Στάγειρα, Άκανθος, και Σάνη. Καθόλου τυχαίες επιλογές, διότι διαθέτουν φυσικά λιμάνια με στόχο την εμπορική δραστηριότητα και τον έλεγχο των λιμανιών. Οι αποικίες αυτές είχαν οργανωμένο πολεοδομικό ιστό, και σταδιακά απέκτησαν αυτονομία, αυτό γίνεται αντιληπτό όταν βλέπουμε τη θέση της ‘έναντι σε πολιτικά ζητήματα πχ Δηλιακή συμμαχία. Ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών αποτελούν τα αργυρά νομίσματα τα οποία μαρτυρούν την οικονομική άνθιση , και εντοπίζονται : Στάγειρα, Άκανθο, Μένδη, Σκιώνη, Άφυτο, σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, σε θησαυρούς της Αιγύπτου, Ιταλία και Μεσοποταμία. Η Άκανθος κόβει το πρώτο της νόμισμα σύμφωνα με Ευβοϊκό σταθμικό κανόνα αργυρού περίπου τον 6ο αιώνα π.Χ. Χαρακτηριστική είναι μάλιστα η εικονογραφία του, που στη μία όψη παρουσιάζει ένα λιοντάρι να κατασπαράζει ένα ελάφι ή ταύρο. Η θεματολογία του νομίσματος δηλώνει ένα κυριαρχικό και δυναμικό μοτίβο. Δείγματα του, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από το Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείου του Λούβρου.
Η προϊστορική , ιστορική , και μυθική παράδοση της Χαλκιδικής αποτελεί θεμέλιο για την κατανόηση της πορείας της ενώ οι αφηγήσεις τα αποτελέσματα των ανασκαφών αποτυπώνουν τ ην ανθρώπινη δραστηριότητα παρατηρώντας την αρχή της ταυτότητας της Χαλκιδικής.
ΠΗΓΕΣ :
Θουκυδίδης, Στράβων, Μπακαλάκης 1969, Βαλσαμμίδης 2001.
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΕΧΝΗΣ
