Αφήνοντας πίσω τη θορυβώδη Εγνατία, την πυρακτωμένη Θεσσαλονίκη του Μαΐου και τις ρυθμίσεις της καθημερινότητας, ο επισκέπτης της Αγιορειτικής Εστίας βιώνει μια σχεδόν μεταφυσική μετάβαση. Με την είσοδο στην έκθεση του Tomasz Moscicki, με τίτλο Το Άγιο Όρος, η πραγματικότητα διαλύεται και αντικαθίσταται από έναν κόσμο σιωπής, προσευχής και μυσταγωγικής φθοράς.
Ο Πολωνός φωτογράφος, που επισκέπτεται συστηματικά το Άγιο Όρος εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, καταγράφει με το φακό του την πνευματικότητα της αθωνικής πολιτείας όχι μόνο ως τόπο, αλλά ως υπαρξιακή κατάσταση.
Η τέχνη του φωτός και της φθοράς
Η προσέγγιση του Moscicki δεν είναι ούτε τουριστική ούτε δημοσιογραφική. Είναι καλλιτεχνική και βαθιά στοχαστική. Με τη χρήση της παραδοσιακής τεχνικής της διχρωμικής γόμμας, δίνει στα έργα του μια ονειρική υφή, έναν χρόνο που δεν προσδιορίζεται, ένα βλέμμα που αναγνωρίζει μόνο την αλήθεια της σιωπής. Οι εικόνες του μοιάζουν να υπάρχουν ανέκαθεν ή να προέρχονται από κάποιο λησμονημένο μέλλον.
«Στον Άθω βρήκα τον καλλιτεχνικό μου παράδεισο», σημειώνει ο ίδιος ο καλλιτέχνης. «Χρησιμοποιώ παλαιές τεχνικές, όχι για να μιμηθώ το παρελθόν, αλλά για να δημιουργήσω έναν διάλογο με το παρόν. Η φωτογραφία μπορεί να αποκαλύψει κόσμους αθέατους, ιδίως όταν βασίζεται στο τυχαίο και το αργό».
Η θεατρικότητα των κάδρων του Moscicki, η χρήση υπέρυθρου φωτός και οι ειδικοί φακοί που παραμορφώνουν ελαφρώς την προοπτική, δεν στοχεύουν στη ρεαλιστική απεικόνιση, αλλά στην απόδοση ενός βιώματος.
Ο Άθως όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί
Η έκθεση Το Άγιο Όρος δεν παρουσιάζει μόνο μοναστήρια, μορφές και τοπία. Παρουσιάζει μια ψυχογραφία. Είναι η πνευματική διάσταση του τόπου που αποτυπώνεται στο φιλμ. Και καθώς ο θεατής στέκεται μπροστά στη Σκηνή του Αθέατου, η αίσθηση δεν είναι ότι βλέπει φωτογραφία, αλλά ότι εισέρχεται σε ένα ενδότερο τοπίο, όπου τα υλικά της εικόνας είναι η πίστη, η φθορά, το φως και η απουσία χρόνου.
Ο συνεπιμελητής της έκθεσης, Βαγγέλης Ιωακειμίδης, παρατηρεί εύστοχα:
«Εκεί όπου η σύγχρονη τεχνολογία υπόσχεται εικόνες όλο και πιο καθαρές, ο Μοστίτσκι επιλέγει το αργό και το τυχαίο. Η χειροποίητη προσέγγισή του συνιστά μια συνειδητή άρνηση της τυποποίησης της σύγχρονης φωτογραφίας».
Ο άνθρωπος πίσω από τον φακό
Ο Φαίδων Χατζηγεωργίου, αρχιτέκτονας, αναστυλωτής και συνεπιμελητής της έκθεσης, ανακαλεί τη στιγμή που συνειδητοποίησε τη βαθιά σύνδεση του Moscicki με τον Άθω:
«Παρατηρούσα πώς τον μαγνήτιζε ένα βουβό ερείπιο, καταπιωμένο από την οργιαστική βλάστηση του παλιού βατοπεδινού μονοπατιού. Έβλεπα τον πυρετό στο βλέμμα του καθώς περίμενε το φευγαλέο φως να φανερώσει τον παντοδύναμο νόμο της φθοράς. Ήταν η στιγμή που το φως και η σήψη συνεργούσαν για τη γέννηση της εικόνας».
Επιστροφή στην Εγνατία
Η έξοδος από την Αγιορειτική Εστία σε προσγειώνει. Ο θόρυβος επιστρέφει, η πόλη επανέρχεται, η αίσθηση της ιερής απομόνωσης εξασθενεί. Κι όμως, κάτι μένει: η σιωπηλή επίδραση των εικόνων του Moscicki, μια υποψία για τον κόσμο του Αθέατου που δεν κατοικεί μόνο στον Άθω, αλλά και μέσα μας.
Η έκθεση φιλοξενείται στην Αγιορειτική Εστία, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ένα εικαστικό ταξίδι που αξίζει να γίνει – όχι μόνο με τα μάτια, αλλά και με την ψυχή.
