Πρωινό στην πλατεία της Αφύτου και το πέτρινο σπίτι των Αλετρά μοιάζει να ξυπνά μαζί με το χωριό. Διώροφο, αυστηρό και καλοζυγισμένο, στέκει από το 1889 σαν μετρονόμος του χρόνου.

Λένε οι παλιοί πως οι Αλετραίοι ήταν «μόνο αγόρια» έτσι τους θυμόταν η προφορική μνήμη: οικογένεια εύπορων γαιοκτημόνων και εμπόρων, με ρίζες βαθιές στην αμπελουργία και την ελαιοκαλλιέργεια, και με κύρος που φαινόταν στο μέγεθος και τη λιτή αρχοντιά του σπιτιού τους.

ΚΑΤΩ ΟΡΟΦΟΣ

Το αρχοντικό, χτισμένο με την ντόπια πέτρα και τη μαστοριά της εποχής, δεν ήταν απλώς κατοικία· ήταν σημείο αναφοράς. Από το κατώφλι του περνούσαν ειδήσεις, συμφωνίες, χαρές και καημοί ενός τόπου που μεγάλωνε γύρω από την πλατεία. Οι αδελφοί Αλετρά το έστησαν όπως στήνεις μια υπόσχεση: να μείνει. Και έμεινε.

Χρόνια μετά, η οικογένεια μετατρέπει την παρουσία της σε κληροδότημα. Το «Κτίριο Αλετρά» παραχωρείται για κοινωφελή χρήση και γίνεται ο φιλόξενος χώρος του Λαογραφικού Μουσείου Αφύτου. Από τη δεκαετία του 1980, με την πρωτοβουλία του Νίκου Παραλή και του Λαογραφικού Συλλόγου, το σπίτι αλλάζει ρόλο χωρίς να αλλάζει ψυχή: τα δωμάτια γεμίζουν οικιακά σκεύη, αγροτικά εργαλεία, αγγειοπλαστική, μικρές σκηνές της καθημερινής ζωής που άφησε πίσω της ο 20ός αιώνας. Στο ισόγειο στήνονται εκθέσεις, λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη, γίνονται συναντήσεις το κτίριο ξαναγίνεται σαλόνι του χωριού, ανοιχτό προς όλους.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΕΙΟΥ

Κάθε φορά που η πλατεία γεμίζει, το αρχοντικό θυμάται. Θυμάται τις εποχές που χτίστηκε με κόπο και περηφάνια· θυμάται τα «μόνο αγόρια» που το ύψωσαν· θυμάται τη στιγμή που η ιδιωτική ιστορία έγινε δημόσια μνήμη. Κι έτσι η οικογένεια Αλετρά δεν άφησε απλώς μια πετρόκτιστη ομορφιά. Άφησε έναν ζωντανό δημόσιο χώρο που διαφυλάσσει τις ιστορίες της Αφύτου, για να τις βρίσκουν οι επόμενοι εκεί, στην πλατεία, κάθε φορά που σηκώνουν το βλέμμα.