Η 19η Μαΐου δεν είναι απλώς μια ημερομηνία στο ημερολόγιο. Είναι μια καρφίτσα στη μνήμη του χρόνου που θυμίζει, συγκινεί και ξυπνά συνειδήσεις. Είναι η μέρα που οι Έλληνες του Πόντου, και μαζί τους όλοι όσοι πιστεύουν στη δικαιοσύνη της ιστορίας, τιμούν τα θύματα της Γενοκτονίας. Όπως επισημαίνει η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος, δεν πρόκειται μονάχα για έναν φόρο τιμής. Είναι ένας συνεχής αγώνας για τη διεθνή αναγνώριση ενός εγκλήματος που ακόμα ζητά δικαίωση.
Μαζί με τη μνήμη, ζει και ο ίδιος ο Ποντιακός Ελληνισμός. Και στη Χαλκιδική, το αποτύπωμα είναι βαθύ, ζωντανό, πλούσιο σε μνήμες και συνέχειες.
Από την προσφυγιά στη ρίζα
Ήταν το 1923, όταν η Συνθήκη της Λωζάννης όρισε τη μεγάλη ανταλλαγή πληθυσμών. Από τις πατρίδες του Πόντου — Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Κερασούντα — ξεριζώθηκαν οικογένειες, κουβαλώντας λίγα υπάρχοντα, αλλά όλο τον πολιτισμό τους στις ψυχές τους. Βρήκαν καταφύγιο και στη Χαλκιδική. Σε τόπους παρθένους ή εγκαταλελειμμένους. Σε πρώην τουρκικά χωριά ή σε καινούργιους οικισμούς. Και έστησαν σπίτια, καλλιέργειες, κοινότητες. Μα πάνω απ’ όλα, έστησαν ρίζες.
Η ενσωμάτωσή τους δεν υπήρξε εύκολη. Ο ντόπιος πληθυσμός τους κοιτούσε με επιφύλαξη. Ήταν διαφορετικοί, όχι μόνο στη γλώσσα, αλλά και στον τρόπο. Κι όμως, η επιμονή, η εξωστρέφεια και η ακαταπόνητη εργατικότητα των Ποντίων, έλιωσαν τον πάγο. Όπως λέει η Δέσποινα Πολατσίδου, Πρόεδρος του Συλλόγου Ποντίων Χαλκιδικής «Αλέξανδρος Υψηλάντης», «ο ντόπιος πληθυσμός μάς θαύμασε τελικά για τον δυναμισμό και την επιχειρηματικότητα που έχουμε αναπτύξει». Πράγματι. Από τον αγρό και το εμπόριο, μέχρι την τέχνη και την εκπαίδευση, οι Πόντιοι ρίζωσαν δημιουργικά στον τόπο.
Ζωντανοί δεσμοί, παλλόμενη ταυτότητα
Τα Πετράλωνα και το Λάκκωμα είναι χωριά αμιγώς ποντιακά, όμως το ποντιακό στοιχείο διατρέχει όλη τη Χαλκιδική — από τη Νέα Φώκαια και τα Ν. Μουδανιά, έως την Ορμύλια και τη Νέα Καλλικράτεια. Η μνήμη δεν παραμένει σε φωτογραφίες και τραγούδια. Γίνεται χορός, διδασκαλία, συλλογική δράση. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι αναλαμβάνουν το βάρος, αλλά και την τιμή της συνέχειας.
«Οι νέοι συμμετέχουν πολύ. Όμως δεν έχουν ακούσματα της γλώσσας. Κρατούν κάτι από τον πολιτισμό μέσα από τις δράσεις μας», σημειώνει η κυρία Πολατσίδου. Στον Σύλλογο «Αλέξανδρος Υψηλάντης» ήδη διδάσκουν την ποντιακή διάλεκτο διαδικτυακά και τα αρχαία ελληνικά δια ζώσης, ενώ από τον Σεπτέμβριο θα λειτουργήσει δανειστική βιβλιοθήκη στα Νέα Μουδανιά.
Στη Χαλκιδική του σήμερα, ο Πόντος δεν είναι παρελθόν. Είναι παρών. Σε κάθε ποντιακή λύρα, σε κάθε λέξη που επιμένει να αρθρώνεται, σε κάθε παιδί που μαθαίνει να χορεύει τον πυρρίχιο. Και κάθε 19η Μαΐου δεν είναι απλώς ημέρα τιμής. Είναι ημέρα υπόσχεσης: να μη σβήσει η φλόγα. Να μη λησμονηθεί το αίμα και η ιστορία.
Γιατί η δικαίωση δεν είναι μόνο νομική. Είναι πολιτισμική. Και συνεχίζεται.
Σουζάνα Καζάκα για ΜτΚ
