Το φάσμα νέας αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης επανέρχεται δυναμικά στην ευρωπαϊκή ατζέντα και κατ’ επέκταση στη χώρα μας, με αφορμή τις ανησυχητικές δημογραφικές εξελίξεις και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Ήδη η Δανία ενέκρινε σύνταξη στα 70 για όσους είναι σήμερα 55 ετών, εν μέσω έντονων κοινωνικών αντιδράσεων, και παρόμοια μέτρα μελετώνται πλέον σε πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Στην Ελλάδα, η κρίσιμη απόφαση αναμένεται στα τέλη του 2026, όταν η κυβέρνηση θα αξιολογήσει κατά πόσο πρέπει να αυξηθούν τα ισχύοντα όρια ηλικίας από 1/1/2027. Η βάση της απόφασης θα είναι το προσδόκιμο ζωής για τους πολίτες άνω των 65 ετών. Σύμφωνα με τη σχετική πρόβλεψη του νόμου, από το 2021 και έπειτα, η ηλικία συνταξιοδότησης επρόκειτο να προσαρμόζεται κάθε τρία χρόνια ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής. Ωστόσο, οι προσαρμογές του 2021 και του 2024 δεν εφαρμόστηκαν, λόγω της πανδημίας και της επίδρασής της στα δημογραφικά δεδομένα.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι μέχρι το 2030 το προσδόκιμο ζωής θα αυξηθεί κατά ένα έτος: από 18,8 σε 20 έτη για τους άνδρες άνω των 65 και από 21,8 σε 22,9 για τις γυναίκες. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, τότε οι ηλικιακές προϋποθέσεις για σύνταξη ενδέχεται να αυξηθούν αντίστοιχα.
Το μοντέλο που εξετάζεται – σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ – είναι η αναλογία 1 προς 1: για κάθε έτος αύξησης του προσδόκιμου, θα προστίθεται και ένα έτος στα όρια ηλικίας. Εναλλακτικά σενάρια περιλαμβάνουν ηπιότερες αυξήσεις, με αναλογία 2/3 ή και 1/3 έτους για κάθε έτος ζωής.
Οι δημογραφικοί δείκτες είναι αποκαλυπτικοί:
-
Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων πλησιάζει το 60% (από 39% σήμερα).
-
Ο δείκτης γήρανσης αυξάνεται, με αναλογία 170 ηλικιωμένων προς 100 νέους εργάσιμης ηλικίας.
-
Ο δείκτης γονιμότητας παραμένει κάτω από το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού (1,5 παιδιά ανά γυναίκα έναντι 2,1 στις ανεπτυγμένες χώρες).
Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη σε κρίσιμη δημογραφική καμπή: το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων είναι αρνητικό και διπλασιάστηκε μέσα σε πέντε χρόνια, από -33.856 το 2018 σε -64.706 το 2022.
Ανησυχητική είναι και η τάση στο ασφαλιστικό: η αναλογία ασφαλισμένων προς συνταξιούχους είναι πλέον μόλις 1,66 και εκτιμάται ότι θα μειωθεί σε 1,25 έως το 2040. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε 100 συνταξιούχους, θα υπάρχουν μόλις 125 εργαζόμενοι για να στηρίζουν το σύστημα.
Εκθέσεις της Eurostat, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΟΟΣΑ κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την «ωρολογιακή βόμβα» του Δημογραφικού, υποδεικνύοντας ότι τα όρια ηλικίας θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Ήδη, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τα χαμηλότερα πραγματικά όρια εξόδου από την εργασία: κάτω των 60 ετών για τις γυναίκες και 63,2 για τους άνδρες – χαμηλότερα έχει μόνο το Λουξεμβούργο.
Με τα δεδομένα αυτά, η επόμενη τριετία θα αποδειχθεί καθοριστική για το ασφαλιστικό σύστημα, την εργασία και τις μελλοντικές γενιές.
