Ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εδραιώσουν τη σημαντική πρόοδο που σημειώθηκε, εγκρίνοντας τις εκκρεμείς προτάσεις μεταρρύθμισης.
Η συνολική προσέγγιση της ΕΕ για τη μετανάστευση έχει αποδώσει καρπούς σε όλα τα μέτωπα: βαθύτερη συνεργασία με χώρες εταίρους· καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων· και αποτελεσματικότερα εργαλεία για τη διαχείριση της μετανάστευσης στο εσωτερικό της ΕΕ. Τώρα, που οι παράτυπες αφίξεις έχουν μειωθεί στα προ της κρίσης επίπεδα, είναι η κατάλληλη στιγμή για να αντιμετωπιστούν οι εναπομένουσες αδυναμίες. Πρέπει να συνεχιστούν οι εργασίες σε επιχειρησιακό επίπεδο, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, ενώ τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να ολοκληρώσουν ταχέως τη μεταρρύθμιση της ΕΕ για το άσυλο, και ειδικότερα να εγκρίνουν, πριν από τις ευρωεκλογές του επόμενου έτους, τις 5 προτάσεις επί των οποίων υπάρχει ευρεία πολιτική συναίνεση.
Ο πρώτος Αντιπρόεδρος, Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε: Η συνολική προσέγγιση της Ένωσης για τη διαχείριση της μετανάστευσης έχει χειροπιαστά αποτελέσματα. Μετά από τέσσερα χρόνια, τώρα χρειάζεται να εδραιώσουμε αυτή τη συνολική προσέγγιση, στρεφόμενοι από ad hoc μέτρα αντιμετώπισης σε μέτρα πρόληψης, ώστε να ολοκληρωθούν οι μεταρρυθμίσεις για ένα σύστημα μετανάστευσης και ασύλου, βιώσιμο στο μέλλον. Αυτό μπορεί και πρέπει να γίνει πριν από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προς συμφέρον όλων των κρατών μελών.»
Η ύπατη εκπρόσωπος/αντιπρόεδρος Φεντερίκα Μογκερίνι δήλωσε: «Οι εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ για τη μετανάστευση αποδίδουν καρπούς. Μέσω των εταιρικών μας σχέσεων έχουμε βοηθήσει πάνω από 34.000 άτομα να επιστρέψουν οικειοθελώς στην πατρίδα τους, παρέχοντάς τους και βοήθεια επανένταξης, και έχουμε απομακρύνει πάνω από 2.000 πρόσφυγες από τη Λιβύη με σκοπό την περαιτέρω επανεγκατάστασή τους. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, μαζί με τα Ηνωμένα Έθνη και την Αφρικανική Ένωση, για την προστασία των εγκλωβισμένων μεταναστών και τον τερματισμό του συστήματος κράτησης στη Λιβύη. Ενισχύουμε τη συνεργασία κατά μήκος της δυτικής Μεσογείου, στην περιοχή του Σαχέλ και στο Κέρας της Αφρικής για να περιορίσουμε την παράνομη διακίνηση, να αντιμετωπίσουμε τα γενεσιουργά αίτια της μετανάστευσης και να δημιουργήσουμε νόμιμες οδούς μετανάστευσης. Μέσω των εταιρικών σχέσεων δείχνουμε ότι, όλοι μαζί, μπορούμε να διαχειριστούμε τη μετανάστευση με ανθρώπινο τρόπο.»
Ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, Δημήτρης Αβραμόπουλος, δήλωσε σχετικά: «Τέσσερα χρόνια μετά, είμαστε καλύτερα εξοπλισμένοι από ποτέ για να προστατεύουμε τα εξωτερικά μας σύνορα και να αντιμετωπίζουμε τις μεταναστευτικές προκλήσεις εντός και εκτός της ΕΕ. Έχει έλθει η στιγμή να τεθούν τα εναπομένοντα δομικά στοιχεία για ένα ολοκληρωμένο σύστημα μετανάστευσης, συνόρων και ασύλου για το μέλλον. Η συνεχής μεταβολή του γεωπολιτικού πλαισίου μάς δείχνει ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε τις εξελίξεις για να τις αντιμετωπίσουμε, αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το μέλλον ήδη από τώρα.»
Η ΕΕ έχει επανειλημμένα αποδείξει ότι είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις νέες μεταναστευτικές προκλήσεις που έχουν παρουσιαστεί. Η σημερινή έκθεση εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ εργάζεται συστηματικά για τη διαχείριση όλων των πτυχών της μετανάστευσης – από την εξωτερική δράση για τη διαχείριση των συνόρων έως τη λήψη εσωτερικών μέτρων.
Εξωτερική διάσταση: εταιρικές σχέσεις που αποδίδουν
Μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης που καλύπτει το σύνολο κάθε διαδρομής, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν επιτύχει μεγάλη πρόοδο όσον αφορά την πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης και την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Κατά μήκος της διαδρομής της ανατολικής Μεσογείου, οι αφίξεις μειώθηκαν κατά 97% μετά τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, και σήμερα το ποσοστό αυτό είναι κατά 90% χαμηλότερο απ΄ ό,τι στην περίοδο αιχμής, το 2015. Κατά μήκος της διαδρομής της κεντρικής Μεσογείου, (βλέπε ενημερωτικό δελτίο), οι παράτυπες ροές μειώθηκαν κατά 80%. Περίπου 34.000 άτομα από το Λιβύη και τον Νίγηρα έλαβαν βοήθεια προκειμένου να επιστρέψουν οικειοθελώς στη χώρα τους, ενώ πάνω από 2.000 άτομα απομακρύνθηκαν από τη Λιβύη με σκοπό την περαιτέρω επανεγκατάσταση. Για να βελτιωθεί η συνεργασία όσον αφορά την επιστροφή και την επανεισδοχή, έχουν συναφθεί 6 νέες συμφωνίες από το 2016 (με το Αφγανιστάν, τη Γουϊνέα, το Μπαγκλαντές, την Αιθιοπία, την Γκάμπια, την Ακτή Ελεφαντοστού), με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός τους να ανέρχεται σε 23. Παράλληλα, συνεχίζονται οι εργασίες για να διασφαλιστούν οι νόμιμες οδοί και η επανεγκατάσταση, με αποτέλεσμα να έχουν επανεγκατασταθεί πάνω από 44.000 άτομα από το 2015, στο πλαίσιο προγραμμάτων της ΕΕ. Η μάχη κατά των δικτύων παράνομης διακίνησης αποδίδει, καθώς η επιχείρηση SOPHIA της EUNAVFOR MED έχει οδηγήσει, από το 2015, στη σύλληψη 151 υπόπτων για παράνομη διακίνηση και η δράση της Κοινής Ομάδας Έρευνας στον Νίγηρα σε 221 συλλήψεις. Για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων, έχουν συσταθεί καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα τα οποία διαθέτουν πάνω από 4 δισ. ευρώ μέσω του Καταπιστευματικού Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης της ΕΕ για την Αφρική, και παράλληλα, 12 εργαλεία εγγυήσεων αξίας 800 εκατ. ευρώ μέσω του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου. Μελλοντικά, η ίδια ολοκληρωμένη προσέγγιση θα εφαρμοστεί στη διαδρομή της δυτικής Μεσογείου (βλέπε ενημερωτικό δελτίο) όπου οι ροές παρουσιάζουν αύξηση· θα εδραιωθεί η δράση κατά μήκος της διαδρομής της κεντρικής Μεσογείου και θα ενταθούν οι προσπάθειες για την ολοκλήρωση των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων περί επανεισδοχής καθώς και για την καλύτερη εφαρμογή των ισχυουσών ρυθμίσεων.
Αυστηρότερη διαχείριση των συνόρων
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής βρίσκεται στο επίκεντρο της δράσης της ΕΕ που στοχεύει στη στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά την προστασία των εξωτερικών συνόρων. Τον Σεπτέμβριο, η Επιτροπή πρότεινε την περαιτέρω ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής καθώς και τη στελέχωση του οργανισμού με 10.000 μόνιμους συνοριοφύλακες (βλέπε ενημερωτικό δελτίο), ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν ανά πάσα στιγμή να βασίζονται πραγματικά σε μια πλήρη επιχειρησιακή στήριξη εκ μέρους της ΕΕ. Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη να εγκρίνουν τη μεταρρύθμιση πριν από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του χρόνου. Επιπλέον, οι ενέργειες της ΕΕ για τη θέσπιση νέων και διαλειτουργικών συστημάτων ανταλλαγής πληροφοριών για την ασφάλεια και τα σύνορα αρχίζουν να δείχνουν αποτελέσματα. Ορισμένα μέτρα που αφορούν, μεταξύ άλλων, το ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών και αδείας ταξιδίου (ETIAS), βελτιώσεις του συστήματος πληροφοριών για τις θεωρήσεις (VIS) και του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS), καθώς και τη θέσπιση συστήματος εισόδου/εξόδου για υπηκόους χωρών εκτός ΕΕ, βρίσκονται στο στάδιο της ολοκλήρωσης. Με βάση τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί για τη βελτίωση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων και την επακόλουθη μείωση των αφίξεων, η Επιτροπή πιστεύει ότι έχει έλθει η στιγμή να αρθούν οι προσωρινοί έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα Σένγκεν, τους οποίους είχαν εισαγάγει ορισμένα κράτη μέλη το 2015. Νέα στοιχεία (βλέπε ενημερωτικό δελτίο) που δημοσιεύτηκαν σήμερα επιβεβαιώνουν ότι ο χώρος Σένγκεν εξακολουθεί να χαίρει μεγάλης αποδοχής εκ μέρους του κοινού και αναγνωρίζεται από τους Ευρωπαίους ως ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ΕΕ.
Εσωτερικά μέτρα: ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης των κανόνων ασύλου της ΕΕ
Παρότι εξακολουθεί να χρειάζεται συμβιβασμός όσον αφορά ορισμένα στοιχεία της μεταρρύθμισης του συστήματος ασύλου της ΕΕ, συνολικά έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος καθώς 5 από τις αρχικές 7 προτάσεις της Επιτροπής είναι έτοιμες προς έγκριση (κανονισμός για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου, οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής, κανονισμός για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για το Άσυλο, κανονισμός Eurodac, κανονισμός της Ένωσης για το πλαίσιο επανεγκατάστασης). Αν και οι προτάσεις εντάσσονται σε μια ευρύτερη μεταρρύθμιση, η κάθε μία έχει σαφή προστιθέμενη αξία από μόνη της, η δε ταχεία ολοκλήρωσή τους μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα. Όσον αφορά τον κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου, το Συμβούλιο θα πρέπει να εγκρίνει τη διαπραγματευτική του θέση έως το τέλος του έτους και να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πρέπει επίσης να βρεθεί διέξοδος όσον αφορά τον κανονισμό του Δουβλίνου, απαραίτητο στοιχείο για ένα μελλοντικό βιώσιμο σύστημα ασύλου. Η Επιτροπή δεσμεύεται να εργαστεί για να βρεθεί συμβιβαστική λύση που θα διασφαλίζει την πλήρη αλληλεγγύη και υποστήριξη προς τα κράτη μέλη που υφίστανται πίεση, και παράλληλα θα εμποδίζει τις δευτερογενείς μετακινήσεις και την κατάχρηση του συστήματος. Με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε με ad hoc λύσεις το καλοκαίρι, θα μπορούσαν να θεσπιστούν ήδη από τώρα προσωρινές ρυθμίσεις προαγγέλλοντας τα κύρια στοιχεία ενός μελλοντικού κανονισμού του Δουβλίνου, ώστε να γεφυρωθεί το κενό μέχρις ότου τεθεί σε ισχύ ο νέος κανονισμός του Δουβλίνου.
Ιστορικό
Στις 13 Μαΐου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια στρατηγική ευρείας εμβέλειας, μέσω του Ευρωπαϊκού θεματολογίου για τη μετανάστευση, με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι άμεσες προκλήσεις της συνεχιζόμενης κρίσης και παράλληλα να εξοπλιστεί η ΕΕ με μέσα για την καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, και ειδικότερα της παράτυπης μετανάστευσης, των συνόρων, του ασύλου και της νόμιμης μετανάστευσης.
Η σημερινή ανακοίνωση παρουσιάζει τις εξελίξεις από τον Μάιο του 2015 καθώς και την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού θεματολογίου για τη μετανάστευση και του πολιτικού χάρτη πορείας της Επιτροπής προς μια ολοκληρωμένη μεταναστευτική συμφωνία, που παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2017.