Αύγουστος του ’22

παρουσίαση -παραγωγή Σουζάνα Καζάκα
σκηνοθεσία φωτογραφία Ζωή Γανίτη
παραχώρηση κειμένων Ελένη Πασχαλάκη κοινωνική ανθρωπολόγος
έρευνα -επιμέλεια Κατερίνα Σμυρλή

”Αγαπητέ φίλε και αδελφέ κ. Ελευθέριε Βενιζέλε. Επέστη η μεγάλη στιγμή της μεγάλης εκ μέρους Σας χειρονομίας. Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικόν Κράτος, αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην, από του οποίου καμμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και το σώση”, είναι απόσπασμα της τελευταίας επιστολής που απέστειλε ο Χρυσόστομος Σμύρνης στον Ελευθέριο Βενιζέλο λίγο πριν την έναρξη της μεγάλης καταστροφής στη Σμύρνη. Της Μικρασιατικής Καταστροφής. Με τα λόγια αυτά εξηγούσε και προειδοποιούσε για τους κακούς χειρισμούς και τα λάθη που έγιναν, αλλά όπως έδειξε τελικά η ιστορία ήταν αργά.

Την έναρξη της Μικρασιατικής Εκστρατείας σήμανε η απόβαση του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη, στις 2 Μαΐου 1919, έπειτα από εντολή του Ανώτατου Συμμαχικού Συμβουλίου και με άμεσο στόχο την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών της περιοχής από τις αυθαιρεσίες των Τούρκων. Ήταν ουσιαστικά η τελευταία προσπάθεια της Ελλάδας για την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό των προαιώνιων αλύτρωτων εδαφών, την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας.

Η μέρα που άρχισε η ταχεία αντίστροφη μέτρηση για την Μικρασιατική Καταστροφή ήταν η 13η Αυγούστου. Ένας Στρατηγός, ο πρώην Α/ΓΕΣ Κωνσταντίνος Ζιαζιάς μ’ ένα κείμενό του μας το θυμίζει: “Είναι απαραίτητο να αναφερόμαστε και σε γεγονότα που αμαύρωσαν την ιστορία του ΄Εθνους μας ,για να μαθαίνουμε από τα λάθη μας και να καταλήγουμε στο γενικό συμπέρασμα ότι πρέπει να βασιζόμαστε πάντοτε στις δικές μας Δυνάμεις και να υπάρχει Εθνική Ομόνοια και συννενόηση για να επιτύχουμε τους Εθνικούς μας Στόχους“.

Ο Αύγουστος του 1922, ο τρομερός και καταλυτικός μήνας, που έβαλε ανεξίτηλα τη σφραγίδα του στα πεπρωμένα του Έθνους μας, ήταν ιδιαίτερα θερμός εκείνο το χρόνο στη Μικρά Ασία. Κανένας όμως δεν μπορούσε να προβλέψει ότι στη διάρκειά του θα συνέβαιναν τόσο ιλιγγιώδη και κοσμογονικά γεγονότα.
Ήταν 5 ώρα το πρωί της καυτής 13ης Αυγούστου 1922, όταν αιφνιδιαστικά καταιγισμός πυρών του τουρκικού πυροβολικού σάρωσε τη Ζώνη Ευθύνης του Α΄ Σώματος Στρατού στην εξέχουσα του μετώπου τοποθεσία του Αφιόν Καραχισαρ.

Μέσα σε λίγες ημέρες το μέτωπο διασπάσθηκε και σκηνές απειθαρχίας, ηττοπάθειας, αλληλοφροσύνης, πανικού και άτακτης φυγής επικράτησαν. Σε λιγότερο από 20 ημέρες η Στρατιά Μικράς Ασίας με ανύπαρκτο ηθικό και σχεδόν διαλυμένη, πλην ελαχίστων Μονάδων και Συγκροτημάτων, με απώλειες 80.000 ανδρών σε νεκρούς, τραυματίες, αιχμαλώτους και αγνοούμενους, έναντι συνολικής δύναμης 230.000 μαχητών, εγκατέλειπε τη Μικρασιατική γη, ενταφιάζοντας τη Μεγάλη Ιδέα, με την οποία γαλουχήθηκαν επί αιώνες τόσες γενεές και γενεές.
Πολλά τα λάθη των πολιτικών κομμάτων, ιδίως της κυβέρνησης και της τοτε στρατιωτικής ηγεσίας με αποκορύφωμα τον Εθνικό Διχασμό.

Η Μικρασιατική Εκστρατεία κατέληξε στη γνωστή μας Μικρασιατική Καταστροφή, που είναι η μεγαλύτερη Εθνική τραγωδία στην πορεία του Ελληνισμού ανά τους αιώνες, μεγαλύτερη ακόμα και από την άλωση της Κωνσταντινούπολης, γιατί προκάλεσε τον οριστικό αφανισμό του Ελληνισμού από πατρογονικές εστίες χιλιάδων χρόνων.

Ήταν βάρβαρη η απομάκρυνση από την πατρογονική γή ενός ακμαίου Ελληνισμού 2.500000 ανθρώπων που περίπου το 1.000000 από αυτούς εξοντώθηκε με τραγικό τρόπο.

Μια από τις συγκλονιστικότερες μαρτυρίες για τα τραγικά αυτά γεγονότα, είναι αυτή που καταγράφει η Διδώ Σωτηρίου στο βιβλίο της «Ματωμένα Χώματα», όπου λέει χαρακτηριστικά: «Η φωτιά απλωνόταν παντού. Ντουμάνιασε ο ουρανός. Μαύρα σύννεφα ανηφορίζανε και μπερδευόταν το ένα με το άλλο. Κόσμος, εκατοντάδες χιλιάδες κόσμος, τρελός από φόβο, αρχίνησε να τρέχει απ’ όλα τα στενοσόκακα και τους βερχανέδες στην παραλία σαν μαύρο ποτάμι… Μπρος θάλασσα, πίσω φωτιά και σφαγή… Η θάλασσα δεν είναι πια εμπόδιο. Χιλιάδες άνθρωποι πέφτουνε και πνίγονται. Τα κορμιά σκεπάζουν τα νερά σαν να’ναι μώλος… Νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά ποδοπατιούνται, στριμώχνονται, λιποθυμούνε, ξεψυχούνε… Το βράδυ το μονοφώνι κορυφώνεται. Η σφαγή δεν σταματά. Μόνο όταν τα πλοία ρίχνουνε προβολείς γίνεται μια πρόσκαιρη ησυχία… Η φωτιά όλη νύχτα αποτελειώνει το χαλασμό. Οι φλόγες… ξεθεμελιώνουνε την πολιτεία ολάκερη… Ο τρόμος ξεπερνάει το θάνατο… Όποια γλώσσα κι αν μιλάς,  λόγια δεν θα βρεις να τονε περιγράψεις… Τι κάνουν λοιπόν οι προστάτες μας… Στήσανε κινηματογραφικές μηχανές στα καράβια τους και τραβούσανε ταινίες τη σφαγή και τον ξολοθρεμό μας! Μέσα στα πολεμικά οι μπάντες τους παίζανε εμβατήρια και τραγούδια της χαράς, για να μην φτάνουν ίσαμε τ’ αυτιά των πληρωμάτων οι κραυγές της οδύνης και οι επικλήσεις του κόσμου. Και να ξέρει κανείς πως μια, μόνο μια  κανονιά, μια διαταγή, έφτανε για να διαλύσει όλα εκείνα τα μαινόμενα στίφη! Κι η κανονιά δε ρίχτηκε, η εντολή δε δόθηκε……»

Οι προσφυγικές ροές της καταστροφής βρήκαν καταφύγιο σε όποια περιοχή μπορούσε να φιλοξενήσει τα εξαθλιωμένα και μισοπεθαμένα πλήθη της φωτιάς σε πρώτη φάση, όταν τους περιμάζεψαν τα ελληνικά καράβια με Αμερικάνικη πλέον εντολή κι αφού αφανίστηκε σχεδόν όλος ο ελληνισμός.

Όσοι εγκατέλειψαν τις πατρογονικές εστίες στο διάστημα 1923-24, το έκαναν κάτω από ομαλότερες συνθήκες. Με τη  Συνθήκη της Λωζάνης τον Ιούλιο του 1924, οριστικοποιούνται οι συνοριακές εδαφικές αλλαγές και οριοθετούνται τα χωρικά ύδατα ανάμεσα στην Ελλάδα και τις γειτονικές της χώρες. Είναι πλέον οριστικό και αμετάκλητο το ότι οι «ανταλλάξιμοι»  εκατέρωθεν πληθυσμοί,  δεν έχουν πλέον το δικαίωμα της επιστροφής στις πατρογονικές εστίες. Στη Χαλκιδική τα τοπωνύμια μαρτυρούν τα προσφυγικά μέρη. Εκεί όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες φέρνοντας μαζί τους ότι κατάφεραν να περισώσουν. Πολιτισμό, θρησκεία, ήθη, έθιμα. Κάθε τόπο έχει την ιστορία του από το όνομά του μέχρι τη σημερινή του μορφή.

Μουδανιά

Το 1931, ο Νικόλαος Χατζηαγγελίδης[1],  στο βιβλίο που εξέδωσε ο Σύνδεσμος Προσφύγων Μουδανιών με τίτλο «Αντίλαλοι από τα Μουδανιά και τα γύρω» εξιστορεί ως εξής την επιλογή της περιοχής όπου κτίστηκαν τα Νέα Μουδανιά: «’Επιτροπή ἐκ τῶν κ.κ. Ἀθανασίου Χαραλαμπίδου και Σταύρου Παπόγλου ἐξ Ἐλιγμών, Λαζάρου Γανίτου και Ἀνδρέου Τζάμτζαλη ἐκ Μουδανιῶν και Βασιλείου Καδόγλου ἐκ Μυσοπόλεως […] τήν πρωΐαν μιάς λαμπράς ἑαρινῆς ἡμέρας τοῦ 1923 […] περιέπλευσε  τό Καράμπουρνου […] πρός τήν χερσόνησον τῆς Κασσάνδρας […] παντού βασιλεύει ἑρημία. Πλησιάζουν πρός τήν Κασσάνδραν καί ἀπό τῆς βενζινακάτου […] διακρίνουσιν ἰστιοφόρα τινά ἐλλιμενισμένα εἰς τόν ὃρμον Καργί – Λιμάνι, ἀπέχοντα ἀπό τοῦ ἰσθμοῦ τῆς Κασσάνδρας περί τά 4 μίλλια»[2].
Η περιοχή των Νέων Μουδανιών το  1923 ανήκε διοικητικώς στην Κοινότητα Πορταριάς Χαλκιδικής. Η Χαλκιδική από τον Οκτώβριο του 1912 που απελευθερώθηκε ως το 1924 αποτελούσε τμήμα του Νομού Θεσσαλονίκης. Ο Νομός Χαλκιδικής συστάθηκε με το νόμο  3226/30-8/2-9-1924 (ΦΕΚ Α212/1924) με έδρα του Νομάρχη τον Πολύγυρο.
Η Κοινότητα Πορταριάς αναγνωρίστηκε επίσημα το έτος 1918  με το από 28.6.1918 ΒΔ (ΦΕΚ Α125/1919) και απαρτιζόταν από τους συνοικισμούς Πορταριάς, Αγίου Μάμα, Καρκάρας, Μυριοφύτου, Βρωμόσυρτων, Καρά-Τεπέ, Σουφλάρ, Εμερτζελή, Μαριανών, Πόζαλου, Καργί-Λιμάν, Μετοχίου Διονυσίου, Μετοχίου Ζωγράφου, Μετοχίου Καραμάν, Μετοχίου Κωνσταμονίτου και Μετοχίου Ρωσικού.
Ο συνοικισμός Καργί Λιμάνι  με το ΠΔ της 10. 10. 1924 (ΦΕΚ Α259/1924) αποσπάστηκε από την Κοινότητα Πορταριάς και απετέλεσε χωριστή Κοινότητα η οποία με την 7/1925 απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου μετονομάστηκε  σε Νέα Μουδανιά.

Σύμφωνα με την απογραφή του 1920, ο οικισμός Καργί Λιμάνι είχε 168 κατοίκους, 110 άρρενες και 58 θήλεις[3]. Στην επόμενη απογραφή του 1928 η κοινότητα Νέων Μουδανιών είχε 1238 κατοίκους,  628 άρρενες και 610 θήλεις.[4]
«Ὁ Ἐποικισμός διά τήν στέγασιν τῶν ἐκ Θεσσαλονίκης ἀφιχθεισῶν οἰκογενειῶν, ἔκτισεν ἐσπευσμένως ξυλίνους θαλάμους. Ἐκ παραλλήλου δέ πρός  τήν κατασκευήν αὐτῶν ἤρξατο καί ἡ κατασκευή ταῶν σκελετῶν 300 περίπου γερμανικῶν οἰκίσκων ὑπό τῆς ἑταιρείας Δεχάτεγκε, τῆς ἐπενδύσεως δοθείσης περί τά μέσα τοῦ 1925 εἰς τήν ἑταιρείαν Μάλαμα και Σία.»[5]
Στην απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου με αριθμό 11/24-11-1925, η οποία αποτελούσε απάντηση στον Αγρονόμο Πολυγύρου σχετικά με τον αριθμό των κτηνοτρόφων και των κτηματιών των Ν. Μουδανιών, αναφέρονται τα ακόλουθα: Μεταξύ των 470 οικογενειών προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί στον συνοικισμό των Νέων Μουδανιών υπήρχαν 345 οικογένειες γεωργών σε καθεμιά από τις οποίες παραχωρήθηκαν 20 στρ. γης συμπεριλαμβανομένων και ελαιοδέντρων, 21 οικογένειες αμπελουργών σε καθένα από τους οποίους παραχωρήθηκαν 19 στρ. γης συμπεριλαμβανομένων και  ελαιοδέντρων και 104 οικογένειες επαγγελματιών σε καθεμιά από τις οποίες παραχωρήθηκαν 5 στρ. περίπου γης πλην των ελαιοδέντρων. Στους γεωργούς συμπεριλαμβάνονταν και 5 κτηνοτρόφοι  που ο καθένας είχε πάνω από 15 μικρά ζώα.
Στο πρώτο, πρόχειρο  Δημοτολόγιο του οποίου οι εγγραφές ξεκινάνε το 1924 και σταματούν του 1932, υπάρχουν καταχωρημένες συνολικά 536 οικογενειακές μερίδες. Με βάση την προέλευση του αρχηγού της οικογενείας που στην πλειοψηφία ταυτίζεται με όλη την υπόλοιπη οικογένεια, προκύπτει ο παρακάτω πίνακας:

*μέλος οικογένειας με διαφορετική καταγωγή

[1] Ο Νικόλαος Χατζηαγγελίδης γεννήθηκε το 1888 στα Μουδανιά όπου και εργαζόταν ως δάσκαλος. Στα Νέα Μουδανιά εγκαταστάθηκε το 1925 και αρχικά εργάστηκε ως δάσκαλος. Την 1-4-1926 προσλήφθηκε και στην Κοινότητα ως Γραμματέας. Πέθανε το έτος 1937 στα Νέα Μουδανιά.

[2] Αντίλαλοι από τα Μουδανιά και τα γύρω, Σύνδεσμος Προσφύγων Μουδανιών, Θεσσαλονίκη 1931σ.235

[3] Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας –Διεύθυνσις Στατιστικής, Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920, Εθνικό Τυπογραφείο,  Αθήναι 1921 σ.127 http://www.edemography.gr/ElstatPublications/censuses/docs/eDemography_Metadata_Censuses_Doc_000070_gr.pdf

[4] Υπουργείο Εθνικής οικονομίας-Γενική Στατιστική Υπηρεσία, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928, Εθνικό Τυπογραφείο, Αθἠναι 1935 σ.368 http://www.e-demography.gr/ElstatPublications/censuses/docs/eDemography_Metadata_Censuses_Doc_000056_gr.pdf

[5]  Αντίλαλοι από τα Μουδανιά και τα γύρω, Σύνδεσμος Προσφύγων Μουδανιών, Θεσσαλονίκη 1931 σ. 241

Τα Νέα Μουδανιά είναι καθαρά προσφυγική περιοχή. Οι κάτοικοί τους προέρχονται ως επί το πλείστον από την περιοχή των Μουδανιών της Προποντίδας, στην περιοχή της Προύσας, όπως Μουδανιά, Αρβανιτοχώρι (προάστιο των Μουδανιών), Συγή, Ελιγμούς, Παλλαδάρι, Νεοχώρι, Καλόλιμνο.

Όμως, στις πρώτες προσφυγικές οικογένειες συγκαταλέγεται και  μεγάλος αριθμός οικογενειών από την Κίο, το Κουρί, το Αϊβαλί, την Μπάλια, την Α. Θράκη, πόλεις δηλαδή που δεν βρίσκονται στην περιοχή των Μουδανιών. Επίσης, υπάρχουν και οικογένειες από την Προύσα, Κωνσταντινούπολη, την Νικομήδεια,, την Αρτάκη, την Αφησιά, τη Νίγδη και αλλού.

Μουδανιά:  Τον 5ο π.Χ. αιώνα, κτίστηκε εκεί από αποίκους (μάλλον) από τον Κολοφώνα  η Μύρλεια, ενώ από τον Προυσία του Ζήλα, περί το 225 π.Χ. πάνω ή κοντά στα ερείπιά της  ιδρύθηκε η Απάμεια (Στράβων Ιβδ3), η οποία  καταστράφηκε το 1318.

Στις αρχές του ΙΗ αιώνα, πολλοί  «αυθένται του Έθνους» κατατρεχόμενοι, καταφεύγουν  εκεί. Λέγεται επίσης ότι στην πόλη ήλθαν και κατοίκησαν μετανάστες από τη Μόδα της Κασταμονής. Τέλος, αναφέρονται μετανάστες από τη Μυγδονία (απ’ όπου μάλλον με παραφθορά έμεινε η ονομασία Μουνδανία – Μουδανιά), και Φράγκοι που πέρασαν από εδώ και κατοίκησαν στην πόλη.

Ελιγμοί: Οι ρίζες της πόλης βρίσκονται βαθιά στην ιστορία. Στην βυζαντινή εποχή, αναφέρεται ως «Ηλίου Βωμοί» και φαίνεται η ονομασία Ελιγμοί είναι παραφθορά της ονομασίας αυτής.

Παλλαδάρι ή Φιλαδάρ: κατά την παράδοση, αποτελούσε το προάσπισμα  πολυάνθρωπης πόλης  που βρισκόταν εκεί, από τα αρχαία χρόνια.

Καλόλιμνος: Νησί και ομώνυμη πόλη, απέναντι από τις εκβολές  του Ρύνδακος ποταμού, η αρχαία Βέσβικος. Στα Βυζαντινά χρόνια  υπήρχαν εκεί πολλά μοναστήρια και αποτελούσε τόπο διαμονής των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων.

Κουρί:    Βρίσκεται κοντά στη Γιάλοβα. Η ιστορία της περιοχής χάνεται στα βάθη του χρόνου, αφού και κατά τη μυθολογική ακόμα εποχή αναφέρεται ότι οι Αργοναύτες, πηγαίνοντας για την Κολχίδα, σταμάτησαν στο εκεί Μαντείο του Απόλλωνα και ζήτησαν χρησμό. Εκεί βρισκόταν η αρχαία Σωτηρούπολις, ο Μ. Κωνσταντίνος έκτισε την Ελενούπολη ενώ ο Ιουστινιανός έκτισε εκεί πολυτελή ανάκτορα και λουτρά.

Μυσόπολις ή Μεσαίπολις: Γύρω στο 1600, τοποθετείται η ίδρυση της πόλης, από χριστιανικές οικογένειες που ζήτησαν καταφύγιο από τους Τούρκους, στο πυκνό δάσος της. Επί Σουλτάν Μαχμούτ απονεμήθηκε στην πόλη Χρυσόβουλο με το οποίο παρεχόταν πλήρης ελευθερία στους κατοίκους της. Αυτός ήταν ένας από τους κυριότερους λόγους για τον οποίο οι κάτοικοι διατήρησαν πλήρη την ελληνικότητά τους.

Παλλαδάρι ή Πελαδάρι: Κτισμένο σε βραχώδη περιοχή με αρκετά μεγάλο υψόμετρο, κατοικήθηκε από τους αρχαίους χρόνους, ενώ στο «κάστρο» υπήρχαν αρχαία και βυζαντινά ερείπια. Οι κάτοικοι φημίζονταν ως καλοί πολεμιστές και «παληκαράδες» και οι άνδρες ήταν εύσωμοι και ρωμαλαίοι. Στην  περιοχή, δεν πλησίαζαν οι Τούρκοι.

Κίος: Αποικία των Μιλησίων, καταστράφηκε από τον Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας και ξανακτίστηκε από το βασιλιά του Βιθυνίας Προυσία. Σύμφωνα με το μύθο, ιδρύθηκε από τον αργοναύτη Πολύφημο, ή από τον Αργοναύτη Κίο. Οι Κίοι, σύμφωνα με μαρτυρίες, διακρινονταν για τον υπερεθνισμό τους και την τόλμη τους και αποτελούσαν φόβητρο των γύρω μουσουλμανικών χωριών.

Συγή: Η αρχαιότερη ονομασία της ήταν Συκή, από τις πολλές συκιές οι οποίες κάλυπταν τους θόλους  του αρχαίου και μεγαλόπρεπου βυζαντινού ναού των Ταξιαρχών , που κτίστηκε επί Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου. Οι κάτοικοι κατέβηκαν στην παραλιακή αυτή περιοχή – άγνωστο πότε-  από την περιοχή «Χώρες» , που βρίσκεται δύο περίπου χλμ. πιο πάνω. Εκεί, υπήρχαν αρχαία, ρωμαϊκά και βυζαντινά ερείπια. Οι περισσότεροι, λόγω των επαγγελμάτων τους, κατοικούσαν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη.

Το σημαντικότερο κειμήλιο των προσφύγων των Νέων Μουδανιών είναι η εικόνα της Παναγίας Κορυφινής. Προέρχεται από το νησί Καλόλιμνος (σήμερα Ίμραλι) της Προποντίδας.

Η εικόνα της Παναγίας, λέει η παράδοση ότι βγήκε μέσα από τη θάλασσα ύστερα από μεγάλο σεισμό κι ανέβηκε στην πιο ψηλή κορφή του νησιού. Εκεί την βρήκαν οι κάτοικοι και την έκαμαν μοναστήρι και την ονόμασαν «Παναγία Κορυφινή». Επιχείρησαν πρώτα να την τοποθετήσουν στην κεντρική πλατεία του χωριού, αλλά πάντα την εύρισκαν πάνω στο βουνό αυτό, γι αυτό της έκτισαν εκεί το μοναστήρι και της έδωσαν το παραπάνω όνομα. Στον πρώτο διωγμό το 1918, οι κάτοικοι πήραν μαζί τους την εικόνα στα βάθη της Μικράς Ασίας και την τοποθέτησαν μέσα σε μια εκκλησία, αλλά κάθε μέρα την εύρισκαν σε μια κορφή του βουνού από τα γύρω. Όταν επέστρεψαν πάλι στο νησί τοποθέτησαν την εικόνα στο μοναστήρι της. Το καντήλι της ποτέ δεν έσβηνε κι ήταν ο μοναδικός φάρος σ’ ολόκληρη την περιοχή για τους ναυτικούς. Όχι μόνο οι Χριστιανοί αλλά και οι Τούρκοι πίστευαν στη θαυματουργή χάρη Της, γιατί πολλοί σώθηκαν από ναυάγια και τα τάματα και οι δωρεές καθημερινά ήταν σωρός στο μοναστήρι, που πήγαιναν και προσκυνούσαν και Χριστιανοί και αλλόθρησκοι.  Κάθε χρόνο στη γιορτή της το νησί πανηγύριζε. Κάποιοι έβλεπαν τη γυναίκα με τα μαύρα και τα τάματα που εναπόθεταν οι πιστοί μαρτυρούσαν  το πλήθος των θαυμάτων της[1].

Οι πρόσφυγες από την Καλόλιμνο (σήμερα Ίμραλι), έκτισαν, το 1945,  το εκκλησάκι της Παναγίας Κορυφινής για να στεγάσουν την εικόνα της Παναγίας τους στο λόφο που πήρε και το όνομά της, τον λόφο της Παναγίας Κορυφινής το 1945. Εορτάζει την 8η Σεπτεμβρίου (Γεννέσιον της Θεοτόκου) και η ημέρα αυτή έχει καθιερωθεί ως επίσημη αργία στα Νέα Μουδανιά. Στη θέση της, το 1970 κτίστηκε ο ναός που υπάρχει σήμερα.

[1] Ευάγγελος Παχυγιαννάκης, Νέα Μουδανιά , Στοχασμός- Μνήμη Χάριτος, Άγιος Νικόλαος, 1982.

Το Πολιτιστικό Ημερολόγιο και η Σουζάνα Καζάκα σε ένα γύρισμα εκπομπής από το 2012 μας δίνουν με την πλέον γλαφυρή περιγραφή την εικόνα των Μουδανιών όπως είναι σήμερα.