Η λαϊκή τέχνη της υφαντουργίας ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την καθημερινότητα των ανθρώπων σε προηγούμενες εποχές και έδειχνε τόσο το επίπεδο τεχνογνωσίας που κατείχαν όσο και την υψηλή αισθητική που διέθεταν.
Στη βάση της οικιακής οικονομίας οι γυναίκες δημιούργησαν μια εξαιρετική τέχνη που, αν στις μέρες μας δεν προστατευτεί από κρατικούς φορείς, θα εξαλειφθεί.
Χώροι σαν το Μουσείο Υφαντικής της Αρναίας φανερώνουν τη βούληση του Δήμου Αριστοτέλη να περισώσει και να διαφυλάξει με σεβασμό αυτή την πτυχή του λαϊκού πολιτισμού της Αρναίας, αλλά και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε αυτή η τέχνη να μεταβιβαστεί στις επόμενες γενιές μέσα από ανάλογες δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Αν κάποιος επισκεφτεί την Αρναία, για να αντιληφθεί καλύτερα την παράδοση και την ιστορία της περιοχής δεν θα πρέπει να παραλείψει να πάει στο μουσείο Υφαντικής.
Το μουσείο Υφαντικής το οποίο στεγάζεται σ’ ένα παραδοσιακό διώροφο κτίριο της Αρναίας και το οποίο προσεγγίζει αμέσως τον επισκέπτη για την επιβλητική του όψη, αποτελούσε ιδιωτική κατοικία και είναι γνωστό ως οικία Γιαννούδενας. Χρονολογείται στο 1870. Το κτίριο αναστηλώθηκε και διαμορφώθηκε κατάλληλα από τον Δήμο για να στεγάσει το μουσείο Υφαντικής.
Είναι ένα διώροφο αναπαλαιωμένο κτίριο το οποίο βρίσκεται στην Πλατεία των Μουσείων λίγο πιο πέρα από το Λαογραφικό μουσείο και φιλοξενεί μεγάλο μέρος της ιστορίας της Αρναίας, καθώς η υφαντική αποτελεί μέρος της παράδοσης της, που μέσω αυτής έγινε γνωστή σε όλη την Ελλάδα.
Στους δύο ορόφους του κτιρίου μπορεί να συναντήσει κανείς όλα τα εργαλεία της υφαντικής, καθώς και τα προϊόντα αυτής της τέχνης που είναι εντυπωσιακά.
Η Υφαντική της Αρναίας … οι περίφημες υφάντρες και τα χειροποίητα αριστουργήματα…
Η ιστορία των χειροποίητων χαλιών της Αρναίας χάνεται στο βάθος του χρόνου…σχέδια κλασικά γεωμετρικά, όπως «η κρικέλα», «ο ψαλιδωτός ήλιος» αλλά και άλλες τεχνικές, που καταγράφονται στην υπόλοιπη Μακεδονία και Θράκη, όπως τα «θηλωτά» και «με το νύχι», κυριαρχούν στους πολύχρωμους χώρους.
Κυρίαρχο σχέδιο όμως είναι τα «καλλιγραφικά» αρνιώτικα χαλιά, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται κυρίως στη διακόσμηση των τοίχων.
Στα περισσότερα από αυτά η ημερομηνία κατασκευής τους, όπως και τα αρχικά της υφάντρας που τα έφτιαξε, σώζονται υφασμένα σε κάποια άκρη.
Τα θέματά τους προέρχονται από σχέδια μετρητών κεντημάτων σταυροβελονιάς, επηρεάζονται από το νεοκλασικισμό και απεικονίζουν π.χ. «το άρμα της Ηούς», «το χορό των μουσών», αλλά και ιστορικά θέματα από τη νεότερη Ελλάδα όπως «ο χορός του Ζαλόγγου» και από την καθημερινή ζωή όπως «η βοσκοπούλα»…
Ξενάγηση στο Μουσείο…
Στο μουσείο Υφαντικής υπάρχουν αντικείμενα και εργαλεία της υφαντικής, όπως π.χ. ο αργαλειός ή η ρόκα, καθώς επίσης και πλήθος υφαντών που με τον πλούτο των θεμάτων, των τεχνικών (όπως π.χ. «θηλωτά» και «με το νύχι») και των χρωμάτων αποκαλύπτουν έναν θησαυρό της τοπικής παράδοσης.
Τα εκθέματα του μουσείου κατά κύριο λόγο είναι δωρεά και προέρχονται από την προσωπική συλλογή της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, φημισμένης υφάντρας και εμπόρισσας και μιας από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους των γυναικών υφάντρων της χώρας που δούλεψαν με μεράκι και σκληρή δουλειά κρατώντας ζωντανή την παράδοση και ενισχύοντας σε καθοριστικό βαθμό την διάδοση της τοπικής πολιτιστικής παράδοσης.
Η εκθεσιακή σύλληψη βασίστηκε στην ιδέα της δημιουργίας ενός μουσειακού χώρου με σεβασμό στο παρελθόν και στο υπάρχον υλικό.
Η οργάνωσή του στοχεύει στο να παρουσιάσει στον επισκέπτη ένα άγνωστο θησαυρό της τοπικής μας παράδοσης, μια συνολική εικόνα της διαδικασίας επεξεργασίας του μαλλιού και της δημιουργίας των υφαντών και, παράλληλα, να τον ταξιδέψει σε μια άλλη εποχή.
Το μουσείο Υφαντικής διαθέτει μια συλλογή εκθεμάτων μοναδικής αξίας, τα οποία εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη με την αφθονία των θεμάτων, των χρωμάτων και των τεχνικών τους χωρίς να τον κουράζουν.
Ο χώρος αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα…
Στο ισόγειο ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει βήμα προς βήμα τη διαδικασία μετατροπής της πρώτης ύλης του μαλλιού σε νήμα έτοιμο για τοποθέτηση στον αργαλειό και την ύφανση.
Οι διαδοχικές αυτές εργασίες, τοποθετημένες με χρονική ακολουθία, είναι οι εξής: το πλύσιμο του μαλλιού, το λανάρισμα του μαλλιού, το γνέσιμο με τα τσικρίκια και τη ρόκα και η ύφανση.
Τα αντικείμενα και τα εργαλεία που σχετίζονται με την διαδικασία αυτή, αλλά και υφαντά, παρουσιάζονται σε θεματικές ενότητες και προβάλλονται σε προθήκες.
Εκτίθενται, επίσης, προσωπικά αντικείμενα της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, όπως τα γυαλιά της, τα νήματα και οι βαφές που χρησιμοποιούσε καθώς και συνταγές των βαφών, εκθέματα ανεκτίμητης αξίας για τη συλλογή του μουσείου.
Ο όροφος αποτελεί χώρο έκθεσης των προϊόντων της υφαντικής τέχνης στο σύνολό τους, όπως τα «καλλιγραφικά» χαλιά, τα οποία χρησιμοποιούσαν ως πάντες για την διακόσμηση των τοίχων, υφαντά που χρησιμοποιούνταν στο σπίτι και είδη ρουχισμού.
Τα θέματά τους είναι ποικίλα, όπως «Ο χορός των Μουσών», «Ο χορός του Ζαλόγγου», «Η Βοσκοπούλα», «Η λεβεντιά», «Ο μήνας του Μέλιτος».
Στον ίδιο όροφο ο επισκέπτης του μουσείου μπορεί να δει από κοντά πως ήταν διαμορφωμένο στο παρελθόν ένα δωμάτιο των τοπικών παραδοσιακών κατοικιών και να γνωρίσει τις συνηθέστερες μορφές υφαντών που έντυναν τα σπίτια της Αρναίας.
Αν ποτέ βρεθείτε στη Χαλκιδική αξίζει να επισκεφτεί την Αρναία για να γνωρίσετε από κοντά το μουσείο της Υφαντικής που εκφράζει άμεσα το πνεύμα και τις συνθήκες ζωής του τόπου, τις καλλιτεχνικές δυνατότητες και την αισθητική των δημιουργών…. Ένα μουσείο στη Χαλκιδική, στο Δήμο Αριστοτέλη, στην γραφική Αρναία…που διασώζει γνώσεις, υλικά, τεχνικές και συμβολισμούς αιώνων.
Από την πολιτιστική εκπομπή με τη Σουζάνα Καζάκα
Επιμέλεια Οπτικοακουστικού Υλικού – Φωτογραφίες : Ζωή Γανίτη
