Με αυξημένες προσδοκίες όσον αφορά την επισκεψιμότητα, και έπειτα από δύο χρόνια απουσίας, τη Δευτέρα 29 Αυγούστου ανοίγει τις πύλες της η Εμποροπανήγυρις του Αγίου Μάμαντος στη Χαλκιδική, που θα διαρκέσει ως τις 4 Σεπτεμβρίου.

 

 Γράφει η Σουζάνα Καζάκα για την εφημερίδα Μακεδονία της Κυριακής

Πρόκειται για ένα εφταήμερο κατά το οποίο η καρδιά πάσης φύσεως δραστηριότητας, εμπορικής, λαογραφικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής χτυπά στο μικρό γραφικό χωριό του Αγίου Μάμαντος. Το χωριό γίνεται κυριολεκτικά πόλος έλξης χιλιάδων επισκεπτών που καθημερινά περνούν τα απογεύματά τους στην εμποροπανήγυρη, διασκεδάζουν, συναντιούνται με φίλους και γνωστούς και απολαμβάνουν την κοινωνική διάσταση του πανηγυριού.

Τα σουβλάκια στις ψησταριές, ο Τάκης ο Παγωτάκης, οι αγαπημένοι λουκουμάδες είναι γεύσεις που ο κάθε επισκέπτης δοκίμασε μια φορά και έκτοτε δοκιμάζει συνέχεια. Η Εμποροπανήγυρις του Αγίου Μάμαντος, για τους βορειοελλαδίτες σφραγίζει το καλοκαίρι και σηματοδοτεί το φθινόπωρο, λίγο πριν το άνοιγμα των σχολείων. Για τους αλλοδαπούς τουρίστες είναι το ξεχωριστό φολκλόρ γεγονός των διακοπών τους, τις οποίες συμπληρώνουν με τον καλύτερο τρόπο.

«Αν και λείψαμε δύο χρόνια λόγω πανδημίας, ξέρουμε ότι, όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, τα λεωφορειάκια θα έρχονται καθημερινά για να μεταφέρουν ξένους τουρίστες στο πανηγύρι και αργά το βράδυ να τους επιστρέψουν στα καταλύματά τους», λέει με βεβαιότητα ο πρόεδρος της ΕΠΟΚΑΜ ΑΕ Χρήστος Γκούτζιος.

Οι φετινές εκτιμήσεις

Στην εμποροπανήγυρη φέτος θα συμμετέχουν σχεδόν 550 εκθέτες. Σε σχέση με το 2019 η συμμετοχή είναι κατά 10 τοις εκατό μειωμένη. «Άλλοι έκλεισαν για οικονομικούς λόγους τις επιχειρήσεις τους, άλλοι άλλαξαν επάγγελμα, και δυστυχώς κάποιοι εκθέτες μας απεβίωσαν κατά την πανδημία», εξηγεί ο πρόεδρος της ΕΠΟΚΑΜ. «Ωστόσο, υπάρχουν και νέοι εκθέτες, τα παιδιά των παλαιών που συνεχίζουν το επάγγελμα και πολλοί που μέχρι σήμερα δεν κατάφεραν να κλείσουν θέση λόγω ζήτησης», προσθέτει.

Η σπαζοκεφαλιά σύμφωνα με τον κ. Γκούτζιο είναι το ενεργειακό κόστος της φετινής διοργάνωσης. Όπως εκτιμά ο ίδιος η αύξηση του κόστους για το ρεύμα μόνο θα ξεπεράσει το 35 τοις εκατό σε σχέση με το 2019, που έγινε τελευταία φορά η εμποροπανήγυρη. «Η εταιρία λειτουργεί δύο χρόνια χωρίς έσοδα και ο φετινός τζίρος δεν θα καλύψει τις απώλειες. Μπορεί να μην σταθούμε άμεσα στα πόδια μας, αλλά προχωράμε στη διοργάνωση που έλειψε στον κόσμο και αγαπήθηκε δεκαετίες τώρα στον τόπο μας», επισημαίνει ο πρόεδρος της ΕΠΟΚΑΜ. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες πάντως, το κόστος φιλοξενίας των εκθετών δεν αυξήθηκε καθώς η ΕΠΟΚΑΜ απορροφά όλες τις αυξήσεις.

Όπως τονίζει από την πλευρά του ο δήμαρχος Ν. Προποντίδας Μανώλης Καρράς, η εμποροπανήγυρη του Αγίου Μάμαντος για όλους τους κατοίκους της Ν. Προποντίδας, δεν είναι απλά ένα πανηγύρι αλλά μέρος της ιστορίας και της παράδοσης του τόπου. Ειδικότερα, ο δήμαρχος επισημαίνει τα εξής: «Με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο και τον εορτασμό του Αγίου ήταν και είναι σημείο συνάντησης όλων των Χαλκιδικιωτών. Τα δύο χρόνια πανδημίας οδήγησαν σε ακύρωσή του, γεγονός που μας στεναχώρησε όλους αλλά ήταν ένα αναγκαίο κακό. Μπορείτε να καταλάβετε τη χαρά όλων, που φέτος θα πραγματοποιηθεί και πάλι κανονικά. Είναι σημείο για αγορές, για διασκέδαση, για συνάντηση με φίλους και γνωστούς, καθιερωμένο στην καρδιά όλων μας. Για όσους γνωρίζουν το πανηγύρι δε χρειάζεται να πούμε κάτι παραπάνω, για όσους όμως δεν το έχουν επισκεφτεί, συστήνω ανεπιφύλακτα να το πράξουν. Βέβαια, η πανδημία είναι εδώ και καλώ όλους να επιδείξουμε ατομική ευθύνη τηρώντας τα απαραίτητα μέτρα προστασίας».

Μέτρα προστασίας και ατομική ευθύνη

Για την προστασία από τον κορωνοϊό οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης έλαβαν όσον το δυνατόν περισσότερα μέτρα, γνωρίζοντας βέβαια ότι ο χώρος είναι υπαίθριος και θα κινούνται καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι. Στο πλαίσιο της πρόληψης απετράπη η τοποθέτηση εκθετών περιφερειακά και δίπλα στις ψησταριές έτσι ώστε να αποφευχθεί ο συνωστισμός στον χώρο της εστίασης. «Καταργήσαμε 23 θέσεις πλησίον του χώρου της εστίασης για να υπάρχει χώρος κυκλοφορίας των επισκεπτών. Γίνεται σύσταση για χρήση μάσκας από τους πολίτες που θέλουν και κυρίως στις ώρες αιχμής. Ας αναλάβει ο καθένας μας την ευθύνη για μέτρα αυτοπροστασίας ώστε να μιλάμε για μια ασφαλή διοργάνωση», τονίζει ο κ. Γκούτζιος.

 

Μικρό καλάθι για τις παράλληλες εκδηλώσεις

Η εμποροπανήγυρις του Αγίου Μάμαντος, παραδοσιακά, πλαισιώνεται από σειρά μουσικών και χορευτικών εκδηλώσεων. Φέτος ωστόσο, στάθηκε εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν μουσικά σχήματα και συγκροτήματα που θα ελάμβαναν μέρος, καθώς οι περισσότεροι πολιτιστικοί σύλλογοι έμειναν σε διετή αδράνεια. «Πολλοί σύλλογοι διαλύθηκαν και τα μουσικοχορευτικά τους σχήματα δεν μπορούν να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις μας», δηλώνει με απογοήτευση ο πρόεδρος της ΕΠΟΚΑΜ Χρ. Γκούτζιος.

Παρά ταύτα θα υπάρξει πρόγραμμα παράλληλων εκδηλώσεων, ενώ προετοιμάζεται και μια κεντρική εκδήλωση, που θα ανακοινωθούν λίγες μέρες πριν από την έναρξη της εμποροπανήγυρης.

 

Ο Άγιος Μάμας της Ορθοδοξίας και η ιστορία της εμποροπανήγυρης

Η πανήγυρη του Αγίου Μάμαντος αποτέλεσε ένα έθιμο που στο διάβα των δεκαετιών έγινε θεσμός. Ξεκίνησε ήδη από την βυζαντινή εποχή, ως μια τοπική αγορά στην αρχή του Φθινοπώρου, για να μετατραπεί με το πέρασμα των αιώνων στην πανήγυρη των 19ου και 20ου αιώνων. Η πανήγυρη του Αγίου Μάμαντος ξεκινούσε την παραμονή της γιορτής του Αγίου, με εσπερινό και ακολουθούσε περιφορά της εικόνας του Αγίου  και διαρκούσε άλλες 3 ημέρες. Στις μέρες μας άτυπα ξεκινά 2-3 μέρες νωρίτερα και τελειώνει μία περίπου μέρα αργότερα στις 5 του μηνός.

Αρχικά στην πανήγυρη είχαμε μόνο αγοραπωλησία ζωών, ήταν δηλαδή ζωοπανήγυρη και στη συνέχεια εξελίχτηκε σε εμποροπανήγυρη. Ο παλαιός χώρος στο «Μπεζεστένι» χρησιμοποιούνταν μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1960 για αγοραπωλησία ζωών. Ο  χώρος προσφερόταν για  αγοραπωλησία ζώων επειδή διέθετε νερό και ήταν ανοικτός και προσβάσιμος σε ζώα και ανθρώπους.
Ο χρόνος διεξαγωγής του στην αρχή του Σεπτέμβρη ιδανικός, μετά το τέλος της σποράς και των άλλων καλοκαιρινών γεωργικών ασχολιών, ενώ ταυτόχρονα άρχιζε η προετοιμασία για τη νέα γεωργική χρονιά, της σποράς αλλά και για το χειμώνα, χρόνος κατάλληλος για να αγορασθούν και να πουληθούν ζώα. Η γειτνίαση του με το μετόχι στον Άγιο Μάμαντα, η ανάμειξη των  μοναχών στο θρύλο για την εύρεση της εικόνας του Αγίου και κυρίως τα βόδια που ως θεία φερέφωνα δηλώνουν τη θέληση του Αγίου νομίζουνε ότι αποδεικνύουν, μέσω του θρύλου, πως το μέρος αυτό σχετίζεται με αγορά ζώων υπό την αιγίδα μάλιστα ενός Αγίου που συνδέεται στενά με την προστασία των ζώων.

Ο Άγιος Μάμας είναι Μικρασιάτης άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος έζησε στα μέσα του 3ου αιώνα (μ.Χ.) και μαρτύρησε επί Αυτοκράτορα Αυρηλιανού. Το όνομά του φέρουν σήμερα χωριά στην Ελλάδα, ενώ θεωρείται και ένας από τους μεγαλύτερους Αγίους στην Κύπρο, τη Σκύρο και την Κάσο.

Ο Άγιος Μάμας στις ελληνικές δοξασίες φαίνεται να σχετίζεται με τους αρχαίους θεούς προστάτες των ποιμένων[2]. Συγκεκριμένα στη Σκύρο, που ανθούσε άλλοτε η κτηνοτροφία, στην εορτή του Αγίου οι βοσκοί αφιέρωναν διάφορα σφάγια.

Στην εκκλησία του Αγίου που έκτισαν οι Σκυριανοί, κατά την τοπική παράδοση, σε σημείο που εμφανίσθηκε ο Άγιος σε κάποιον ποιμένα, κάθε χρόνο ανήμερα της μνήμης του κάνουν μεγάλο πανηγύρι με προσφορές και θυσίες αρνιών που τα σφάζουν κάτω από μια παρακείμενη καρυδιά και στη συνέχεια ακολουθεί το γλέντι.

Η μνήμη του εορτάζεται στις 2 Σεπτεμβρίου, και στο ομώνυμο χωριό της Χαλκιδικής, τιμάται στον νέο Ιερό Ναό που χτίστηκε το 1990 πάνω και δίπλα από τον παλαιό, με πρωτοβουλία του Αρχιμανδρίτη Δωρόθεου. Ο παλαιός κατεδαφίστηκε και στη θέση του κτίσθηκε προσκυνητάρι