Η Πρωτοχρονιά είναι γεμάτη από έθιμα, διαφορετικά σε κάθε σημείο της Ελλάδας, που αναβιώνουν εδώ και αιώνες. Πολλά διατηρούνται ακόμα και σήμερα καθώς όλοι ελπίζουν πως ο καινούριος χρόνος θα τους φέρει ευημερία και καλοτυχία, ενώ άλλα έχουν χαθεί στο πέρασμα του χρόνου.
Από το βάθος του χρόνου τα πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα, οι προλήψεις, το ποδαρικό και το αμίλητο νερό κυριαρχούν στην Άθυτο του δήμου Κασσάνδρας. Πρόκειται για έθιμα άμεσα συνδεδεμένα με την καθημερινότητα που μπορεί σήμερα να μην τηρούνται ευλαβικά, αλλά οι παλιοί τα θυμούνται και τα αναπολούν με αγάπη.
Ας δούμε μερικά παλιά έθιμα από την Άθυτο, έτσι όπως τα περιέγραψε στο XalkidikiPolotiki η πρόεδρος του συνδέσμου φίλων λαογραφίας και παράδοσης Αφύτου, Ελένη Αθανασιάδου:
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς η παράδοση λέει ότι το βράδυ παρέες γυναικών πήγαιναν να “ανάψουν” τρεις εκκλησίες – παρεκκλήσια του χωριού για να πάει καλά η νέα χρονιά.
“Το αμίλητο νερό”
Ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς η νοικοκυρά, ντυμένη με τα καλά της, πήγαινε με την στάμνα στον ώμο στην βρύση του χωριού, χωρίς να μιλήσει σε κανέναν. Μόλις έφτανε στην βρύση και την ώρα που γέμιζε την στάμνα με νερο έριχνε στον “κάναλο” (κρουνό) της βρύσης σιτάρι και κέρματα λέγοντας μουρμουριστά “όπως τρέχει το νερό, έτσι να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου“. Αφού γέμιζε την στάμνα την έβαζε στον ώμο και στον δρόμο της επιστροφής πάλι δεν μιλούσε σε κανέναν! Εάν ξεχνούσε και μιλούσε τότε έχυνε το νερό και πήγαινε κάποιος άλλος από το σπίτι ξανά στην βρύση. Μόλις έφτανε στο σπίτι έριχνε από το νερό αυτό στις γωνίες του σπιτιού, έδινε σε όλους να πιούν και έπαιρνε μια πέτρα από έξω την οποία τοποθετούσε στην “κώχη” της κάμαρης που καθόταν η οικογένεια. Την πέτρα αυτή την κρατούσαν μέχρι την παραμονή των Θεοφανείων.
“Το αμποδιακό” (ποδαρικό)
Το πρώτο πρόσωπο που θα έμπαινε στο σπίτι την ημέρα της Πρωτοχρονιάς έκανε το αμποδιακό στο σπίτι. Η νοικοκυρά το καλοδέχονταν με ευχές, γι αυτό και για το σπιτικό της. Το έβαζε να καθίσει πάνω στην πέτρα που είχε στην κώχη, το κερνούσε και εάν ήταν παιδί το έδινε και κάποιο φιλοδώρημα μαζί με καρύδια, αμύγδαλα, ξερά σύκα κ.τ.λ. Εάν ο χρόνος πήγαινε καλά τότε θεωρούσαν το πρόσωπο που έκανε το αμποδιακό τυχερό και γουρλίδικο και του ζητούσαν να τους ξανακάνει αμποδιακό.
” Το αμποδιακό (ποδαρικό) της εικόνας “
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς υπήρχε το έθιμο, το οποίο πραγματοποιείται και σήμερα, να πηγαίνουν στην εκκλησία της γειτονιάς τους (το μεσοχώρι στον ναό του Αγίου Δημήτριου, ο απάνω μαχαλάς στον ναό των Αρχαγγέλων και ο κάτω μαχαλάς στον ναό της Αγίας Τριάδας), μια εικόνα από το εικονοστάσι του σπιτιού, τυλιγμένη σε υφαντή πετσέτα. Την εικόνα αυτή, ξημερώματα της πρωτοχρονιάς, η νοικοκυρά του σπιτιού θα πήγαινε να την πάρει και να την φέρει στο σπίτι να μπει πρώτη η εικόνα και να κάνει το αμποδιακό.
Κάποιες οικογένειες έβγαζαν την εικόνα έξω από το σπίτι, και την άλλη μέρα την έβαζαν ξανά στην θέση της, κάνοντας πάλι η εικόνα αμποδιακό.
