Όσοι βρέθηκαν στην πλατεία Αριστοτέλους την εβδομάδα παραμονών της Πρωτοχρονιάς, πήραν μια μικρή γεύση από το δρώμενο της Καμήλας που πραγματοποιείται στη Γαλάτιστα του δήμου Πολυγύρου.
Γράφει η Σουζάνα Καζάκα για την Εφημερίδα Μακεδονία της Κυριακής
Ο πολιτιστικός σύλλογος της Γαλάτιστας “Η Γαλάτεια”, μαζί με τα μέλη του, κατέβηκαν στην πλατεία της Αριστοτέλους και στον Λευκό Πύργο για μια παράσταση με χορό και κέφι, έτσι ώστε να διαφημίσουν τον τόπο τους και το πολυσυζητημένο έθιμο τους που δεν είναι άλλο από την Καμήλα και τον Γάμο της Μανιώς! Στη Γαλάτιστα, στις 5, 6 και 7 Ιανουαρίου, έλαβε χώρα το τριήμερο ξέφρενου γλεντιού και κεφιού, μέσα από το συγκεκριμένο έθιμο που αναβιώνει δεκαετίες τώρα, με ένα σύντομο διάλειμμα στην καραντίνα.
Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και βασίζεται στο γεγονός της αρπαγής της όμορφης Γαλατσάνας Μανιώς από τον Αγά του χωριού που ήθελε να την κλείσει στο χαρέμι του.
Σύμφωνα με την παράδοση, στα τέλη του 19ου αιώνα ή στις αρχές του 20ου ζούσε στη Γαλάτιστα μια όμορφη κοπέλα, η Μανιώ. Η ομορφιά της ήταν ξακουστή και στα γύρω χωριά και ακόμη παραπέρα. Πολύς κόσμος πέρναγε από το σπίτι της: έμποροι που προφασίζονταν πως ήθελαν να πουλήσουν περίεργες πραμάτειες, οδοιπόροι που ακριβώς μπροστά στο σπίτι της διψούσαν… Η Μανιώ τους έβλεπε όλους από το καφασωτό της αυλής και χαιρόταν. Μα από την άλλη λυπόταν γιατί δεν ήταν όμορφοι. Τελικά η πανέμορφη Μανιώ βρήκε τον καλό της, ένα όμορφο παλικάρι που το συνάντησε και έμεινε με το στόμα ανοιχτό. Μέρα με τη μέρα ο έρωτάς τους φούντωνε. Για κακή τους τύχη όμως έβαλε στο μάτι τη Μανιώ και ο αναιδής γιος του τούρκου επιτρόπου της περιοχής, ο οποίος παρά τις σοφές συμβουλές του πατέρα του που δεν ήθελε μπλεξίματα με τους γκιαούρηδες, έκλεψε την κόρη, προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση στο χωριό.
Όταν οι προσπάθειες των Ελλήνων να πάρουν πίσω το κορίτσι ναυάγησαν, το παλικάρι της Μανιώς ανέλαβε δράση. Με την παρέα του σκαρφίστηκε κάτι ανάλογο με τον Δούρειο Ίππο των αρχαίων στην Τροία και ετοίμασαν ένα γλέντι. Για να μπορέσουν όμως να μπουν στον τούρκικο οντά χωρίς να τους μετρήσουν, σκαρφίστηκαν και έφτιαξαν ένα ομοίωμα καμήλας, κάτω από το οποίο μπήκαν οι φίλοι του ερωτευμένου. Ο χορός, τα τραγούδια και τα καμώματα των νεαρών αντρών έφεραν αποτελέσματα. Οι Τούρκοι άνοιξαν τις πύλες κι άρχισαν να διασκεδάζουν με τους Ρωμιούς. Όταν οι Τούρκοι βρέθηκαν αναίσθητοι πάνω στις πλάκες να ροχαλίζουν, η παρέα βρήκε τη Μανιώ, την έβαλε κάτω από την καμήλα και εξαφανίστηκαν. Μάλιστα, για να μην προλάβουν οι Τούρκοι να την ξαναπάρουν, την άλλη μέρα του Αϊ Γιαννιού τελέστηκε ο γάμος της Μανιώς με τον εκλεκτό της καρδιάς της.
Πώς κατασκευάζουν την Καμήλα
Το σύμβολο του εθίμου είναι ένα ομοίωμα καμήλας. Το στόμα στηρίζεται σε κορδόνια που είναι σκεπασμένα με ραμμένα σαγίσματα. Κάτω από το σώμα 3 άνδρες με κουδούνια βαδίζουν ή χορεύουν με ρυθμό.
Η κατασκευή της Καμήλας αποτελεί από παλιά μια ιεροτελεστία για τους κατοίκους της Γαλάτιστας. Ξύλα στρόγγυλα, σανίδια, πετσιά, σαγίσματα, τομάρια, προβιές, φούντες και κορδόνια οι πρώτες ύλες κατασκευής. Την παραμονή μικροί και μεγάλοι είχαν πολύ δουλειά για να πετύχουν το καλύτερο αποτέλεσμα. Οι παλαιότερες καμήλες ήταν πάρα πολύ βαριές. Τα τελευταία χρόνια το ξύλο του κορμού έχει αντικατασταθεί από πλαστικό και το τρίχωμα από λεπτό ύφασμα με αποτέλεσμα να χρειάζονται 3 άτομα για τη μεταφορά του και όχι 6 όπως ίσχυε παλαιότερα!
Οι Φωταράδες στο Παλαιόκαστρο
Η Καμήλα στη Γαλάτιστα δεν είναι το μόνο έθιμο που παραπέμπει στην Τουρκοκρατία και αναβιώνει αυτές τις μέρες. Βλέπουμε ότι σε ένα άλλο χωριό του δήμου Πολυγύρου, στο Παλαιόκαστρο, διατηρείται το έθιμο των Φωταράδων, που ξεκινά την παραμονή των Φώτων. Μία ομάδα καλαντιστών εκλέγει το “βασιλιά” της και όλοι μαζί πηγαίνουν στην εκκλησία του χωριού. Στη συνέχεια, η ομάδα περιφέρεται τραγουδώντας τα τοπικά κάλαντα, τα οποία καταλήγουν σε ευχές ξεχωριστές για το κάθε μέλος της οικογένειας. Ανήμερα των Φώτων, ο “βασιλιάς”, ντυμένος με τσομπάνικη κάπα, και οι “Φωταράδες”, ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία και κρατώντας μεγάλα ξύλινα σπαθιά, χορεύουν στην πλατεία του χωριού, έναν κυκλικό χορό. Στο κέντρο είναι καρφωμένο ένα ξύλο, όπου είναι δεμένο ένα λουκάνικο. Το λουκάνικο φυλάει ένας φουστανελάς, κρατώντας ένα μεγάλο δεκανίκι. «Ο κόσμος γύρω προσπαθεί να σπάσει το χορό, για να πάρει το λουκάνικο, αλλά απωθείται από τα ξύλινα σπαθιά της Ομάδας. Κάποιος επιτήδειος όμως κάποτε σπάζει πρώτος τον κλοιό και κλέβει το λουκάνικο, οπότε η φρουρά μεν ντροπιασμένη καταθέτει τα σπαθιά, ο κόσμος δε, χαρούμενος για την ταπείνωση του σκληρού «βασιλιά», πιάνει το χορό», όπως γράφει στο βιβλίο του “Το Δωδεκαήμερο στη Χαλκιδική” ο φιλόλογος, Ιωακείμ Κρικελίκος.
Η Τσιγαρίδες στο Παλαιοχώρι
Ανήμερα των Φώτων, στο Παλαιοχώρι του δήμου Αριστοτέλη αναβιώνει η ξακουστή Τσιγαριδογιορτή. Κι όπως μαρτυρά το όνομά της, πρόκειται για ένα γλέντι που περιλαμβάνει καλούς μεζέδες και ποτό. Οι κάτοικοι του χωριού διώχνουν τους καλικάντζαρους, με την χορωδία του Παλαιοχωρίου, να λέει τα Κάλαντα, ενώ στη συνέχεια θα διασκεδάζουν και θα χορεύουν με ζωντανή μουσική, παραδοσιακούς χοιρινούς μεζέδες (τσιγαρίδα) και άφθονο κρασί.
