Θα χρειαστούν συνολικά 30 χρόνια για να χτιστεί μια πόλη από την αρχή, να μετακομίσουν οι κάτοικοί της, να αποκτήσουν νέα σπίτια, δρόμους, υποδομές, δημόσια κτίρια, σχολεία και εκκλησίες. Αλλά θα το κάνουν, καθώς στην πόλη Κίρουνα της Σουηδίας, είναι σε εξέλιξη το πιο καινοτόμο σχέδιο αστικής αναγέννησης, διεθνώς.
Για τους Σουηδούς κατοίκους της πόλης ο λόγος του εγχειρήματος είναι σοβαρός και σε κάποιο βαθμό αυτονόητος, καθώς η Κίρουνα οφείλει την ύπαρξή της στη μεταλλευτική δραστηριότητα που χρονολογείται τουλάχιστον από το 1900. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε στο υπέδαφός της το μεγαλύτερο στην Ευρώπη κοίτασμα σπάνιων γαιών, και η πόλη των 22.500 κατοίκων κατοχυρώνει για τις επόμενες δεκαετίες τον πρωταγωνιστικό ρόλο της στον παγκόσμιο μεταλλευτικό χάρτη. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι η εξορυκτική δραστηριότητα αποσαθρώνει σταδιακά το έδαφός της, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κίνδυνοι στατικότητας για μερικά από τα κτίρια της πόλης. Έτσι, από το καλοκαίρι του 2014 που είναι σε εξέλιξη το πρωτότυπο σχέδιο, και ως το 2035 εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί σταδιακά η κατασκευή του νέου κέντρου της Κίρουνα που θα βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα ανατολικότερα, σε σχέση με την πόλη που σήμερα τελεί υπό κατεδάφιση και σε ακόμη μεγαλύτερη απόσταση από το μεταλλείο σιδήρου. Ήδη στο νέο κέντρο της πόλης, μια πρώην βιομηχανική ζώνη, έχουν κάνει την εμφάνισή τους κτίρια που δεν υπήρχαν πριν από μερικά χρόνια, όπως το δημαρχείο, αλλά και σημαντικός αριθμός εμπορικών καταστημάτων.
Σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων, στο άλλο άκρο της Ευρώπης, στην Ελλάδα, υπάρχει επίσης μια περιοχή, στη Χαλκιδική, όπου τέθηκαν σοβαρά ερωτηματικά τα τελευταία χρόνια για τη συνύπαρξη της μεταλλευτικής δραστηριότητας με την προστασία του περιβάλλοντος. Η σύγκριση με την Κίρουνα της Σουηδίας δεν μπορεί να είναι απόλυτη λόγω πολλών διαφορετικών μεγεθών. Παρατηρούνται ωστόσο ανάλογες ανησυχίες και προβληματισμοί όταν μιλάμε για τον ανθρώπινο παράγοντα και το περιβάλλον, καθώς το έργο των Σκουριών, σε πλήρη λειτουργία αποτελεί συνδυασμό υπόγειας και επιφανειακής εκμετάλλευσης.
Ταυτόχρονα όμως είναι υψίστης οικονομικής σημασίας αφού μιλάμε για εξόρυξη και κατεργασία του πορφυριτικού κοιτάσματος, πλούσιου σε χρυσό (0,74 γρ./τόνο χρυσός) και χαλκό (0,49% χαλκός) που έχει εντοπιστεί. Εξάλλου, υπολογίζεται ότι η αμιγώς φάση της κατασκευής θα δημιουργήσει 800 νέες θέσεις εργασίας, ενώ όταν το μεταλλείο τεθεί σε παραγωγική λειτουργία, θα δημιουργηθούν επιπλέον 1.400 μόνιμες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.
Γυρνώντας πίσω στον χρόνο βλέπουμε ότι ο ιστορικός και πολιτιστικός πλούτος της Χαλκιδικής συνδέεται με τη μεταλλευτική δραστηριότητα (είτε μιλάμε για την Ελληνιστική περίοδο, είτε για εκμεταλλεύσεις των χρόνων της Ρωμαιοκρατίας). Ουδέποτε οι κάτοικοι της ΒΑ Χαλκιδικής δεν «εκδιώχθηκαν» από τη μεταλλευτική δραστηριότητα, αντιθέτως πολλές φορές ενίσχυσαν πληθυσμιακά την περιοχή, τα τελευταία χρόνια, χάρη στις εργασιακές ευκαιρίες.
Στη Σουηδία από την άλλη, περί τα 3,179.62 χλμ. μακριά από τη Χαλκιδική, το εγχείρημα της Κίρουνα δείχνει το μέγεθος της αποφασιστικότητας που επικρατεί ώστε να ξεπεραστούν υπαρκτοί σκόπελοι και να μπορέσουν οι ντόπιοι να απολαύσουν τα οφέλη (οικονομικά, κοινωνικά) της ύπαρξης του νέου μεγάλου κοιτάσματος σπάνιων γαιών. Αρκεί κανείς να σκεφτεί ότι για το έργο, που θα οδηγήσει στη μετεγκατάσταση 6.000 ατόμων και 3.000 κατοικιών, υπολογίζεται ότι θα δαπανηθούν περίπου 4 δισ. ευρώ, ενώ ήδη έχουν διατεθεί κεφάλαια της τάξεως του 1,5 δισ. ευρώ.
Το πλέον εντυπωσιακό είναι ότι οι αντιδράσεις που υπάρχουν λόγω της υποχρεωτικής μετεγκατάστασης ολόκληρης της πόλης δεν σχετίζονται τόσο με την εξορυκτική δραστηριότητα, αλλά, ως επί το πλείστον, με την αναγκαστική μετακόμιση των κατοίκων, όπως και με τον κίνδυνο της απώλειας πιστής πελατείας, όταν πρόκειται για επιχειρήσεις.
Μοναδικό το πρότζεκτ της μετατόπισης της πόλης
Πώς θα υλοποιηθεί το έργο, που θα οδηγήσει στη μετεγκατάσταση 6.000 ατόμων;
Η σουηδική εξορυκτική εταιρεία αποκτάει τα ακίνητα στην αγοραία αξία τους που είναι προσαυξημένη κατά 25% και στη συνέχεια οι ενδιαφερόμενοι αγοράζουν κάποια από τις νεόδμητες κατοικίες στο νέο κέντρο της πόλης. Οι ενοικιαστές έχουν την επιλογή να μετακομίσουν, με την LKAB να καλύπτει την ενδεχόμενη διαφορά στο ύψος του μισθώματος για διάστημα δέκα ετών. Το πιο δύσκολο όμως εγχείρημα του κολοσσιαίου αυτού έργου περιλαμβάνει τη μεταφορά της εκκλησίας που εγκαινιάστηκε το 1912. Πρόκειται για ένα αμιγώς ξύλινο κτίσμα 600 τόνων που πρόκειται να μεταφερθεί, με ορίζοντα το 2026, σε ένα νέο σημείο στην καινούργια πόλη μέσω ειδικής επιχείρησης.
Η μετατόπιση της πόλης είναι μονόδρομος για να συνεχίσει να υπάρχει το μεταλλείο το οποίο προμηθεύει σε ποσοστό 90% την Ευρώπη με σίδηρο. Αλλά και για να διατηρηθούν τα 2/3 των θέσεων εργασίας στην πόλη όπου οι υπόλοιπες βασικές δραστηριότητες σχετίζονται εκτός από τον χειμερινό τουρισμό και το σκι, με τη διαστημική έρευνα. Στην Κίρουνα, όπου ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες είναι ορατό το Βόρειο Σέλας, διαθέτει σταθμούς η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA).
Ένα υπολογίσιμο μέτωπο που καλείται να αντιμετωπίσει η LKAB, όπως και άλλες μεταλλευτικές εταιρείες της περιοχής, σχετίζεται με τους Σάμι, τους αυτόχθονες της Λαπωνίας που διαθέτουν το δικό τους Κοινοβούλιο. Η νέα πόλη της Κίρουνα αν και αναπτύσσεται σε μία παλιά βιομηχανική περιοχή, βρίσκεται στα όρια της επικράτειας των Σάμι, οι οποίοι υποστηρίζουν –όπως και περιβαλλοντικές οργανώσεις– ότι τα μεταλλεία εμποδίζουν την κτηνοτροφία και τα μεταναστευτικά ρεύματα των ταράνδων.
«Πριν από μερικές δεκαετίες, η ανθρώπινη δραστηριότητα ήταν πολύ μικρή και οι τάρανδοι βρίσκονταν παντού. Μετά το μεταλλείο επεκτάθηκε, χτίστηκε η πόλη και ο αριθμός των κατοίκων αυξήθηκε σταδιακά σε 22.500 άτομα από 5.000 αρχικά. Επομένως, δεν θα ήταν δυνατόν η κτηνοτροφία των ταράνδων να μην επηρεαστεί. Ωστόσο συνυπάρχουμε (σ.σ.: με τους Σάμι) αρμονικά και σε συνθήκες καλής γειτονίας, έχοντας καταλήξει σε συμφωνία με τις τρεις βασικές συλλογικότητες της περιοχής. Και ανά δύο ή τρεις μήνες βρισκόμαστε και εξετάζουμε εάν ανακύπτουν προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν», σημειώνει στην «Κ» ο Μπο Κρόγκβιγκ, αντιπρόεδρος και ειδικός σύμβουλος για θέματα δημοσιότητας της LKAB.
«Στο παρελθόν είχαμε προβλήματα με τις εκπομπές θείου, τα οποία επιλύσαμε. Η σκόνη, ο θόρυβος και η επιβάρυνση από τις εκρήξεις που περιορίζεται εντός της μεταλλευτικής ζώνης, είναι ορισμένες ακόμη από τις προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Αυτό που επιδιώκουμε είναι η επίδραση της δραστηριότητάς μας να παραμένει εντός των στενών ορίων των μεταλλείων, εντός του βιομηχανικού φράχτη», προσθέτει o Κρόγκβιγκ, ο οποίος από το 1996 έως το 2014 είχε διατελέσει σύμβουλος επιχειρήσεων και ηγετών κρατών σε 38 χώρες.
Η σουηδική κρατική εταιρεία επιδιώκει να γίνει «πράσινη» και να απεξαρτηθεί πλήρως από τα ορυκτά καύσιμα. Άλλωστε, η «βιώσιμη μεταλλευτική δραστηριότητα» είναι και μία από τις πρώτες φράσεις που αντικρίζει ο επισκέπτης σε διαφήμιση μεταλλευτικής εταιρείας στο αεροδρόμιο της Κίρουνα. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει αναπτύξει, κοινοπρακτικά με άλλες μεταλλευτικές, μία ειδική μέθοδο κατεργασίας σιδήρου που επιτρέπει την αφαίρεση του διοξειδίου του άνθρακα με τη χρήση υδρογόνου. Επίσης, με στόχο τον ψηφιακό μετασχηματισμό της δραστηριότητάς της, το μεταλλείο της Κίρουνα διαθέτει νέες τεχνολογίες, ενώ ορισμένα από τα βαρέα φορτηγά οχήματα κινούνται χωρίς οδηγό.
Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι αλληλένδετες με την επιδίωξη της δημοτικής αρχής να προσελκύσει ακόμη περισσότερους μόνιμους κατοίκους στη βορειότερη πόλη της Σουηδίας. Όπως ανέφεραν εκπρόσωποι του δήμου σε παρουσίαση στο Crystal, το δημαρχείο της νέας πόλης, στόχος είναι οι 22.500 μόνιμοι κάτοικοι να αυξηθούν σε 25.000 μέχρι το 2030. «Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει, με χρονικό ορίζοντα το 2027, να διαθέτουμε τα καλύτερα σχολεία στη Σουηδία, αλλά και να είμαστε σε θέση να προσφέρουμε τις καλύτερες υπηρεσίες φροντίδας ηλικιωμένων», σημείωσαν.
Πηγή: kathimerini.gr
