Υπογράφεται μεταξύ εκπροσώπων Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Κεμαλικής τουρκικής κυβέρνησης η ανακωχή των Μουδανιών, που τερμάτιζε τις εχθροπραξίες στην Μικρά Ασία.
Με την ήττα του Ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία και την επικράτηση των Τούρκων, οι συμμαχικές δυνάμεις των τριών Μεγάλων Δυνάμεων που ήταν εγκατεστημένες σε στρατηγικά σημεία ελέγχοντας τα Στενά άρχισαν να νιώθουν την τουρκική πίεση. Για να ηρεμήσουν τα πνεύματα και να συμβιβαστούν με τη νέα κυβερνητική κατάσταση της Τουρκίας, οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν τις διαπραγματεύσεις πριν την άφιξη της ελληνικής αντιπροσωπείας (στρατηγός Αλέξανδρος Μαζαράκης – Αινιάν και αντισυνταγματάρχης Πτολεμαίος Σαρηγιάννης). Το αποτέλεσμα ήταν πως, όταν πλέον οι Έλληνες αξιωματικοί της επαναστατικής κυβέρνησης έφτασαν στα Μουδανιά, η συμφωνία είχε επέλθει και απαιτείτο απλά η υπογραφή της.
Η τουρκική αντιπροσωπεία στα Μουδανιά, μετά το πέρας των συνομιλιών.
Οι Έλληνες αντιπρόσωποι δεν αποδέχθηκαν το τετελεσμένο και αποχώρησαν αλλά πιέσεις διεθνείς και διπλωματικές έκαναν τελικά την ελληνική κυβέρνηση να αποδεχθεί τους όρους. Με αντάλλαγμα τον έλεγχο των Στενών, οι Δυτικοί είχαν συμφωνήσει:
1. Στην αποχώρηση του Ελληνικού στρατού και της διοικήσεως από την Ανατολική Θράκη (την οποία κατείχαν μέχρι τα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης από το 1920) μέχρι του ποταμού Έβρου, που θα ήταν πλέον το νέο σύνορο.
2. Ένα μήνα μετά την εκκένωση της Θράκης θα εγκαθίσταντο τουρκικές δημοτικές και κοινοτικές αρχές και όχι περισσότεροι από 8.000 Τούρκοι χωροφύλακες (περισσότεροι εισήλθαν με την κάλυψη πολιτικού προσωπικού) και
3. Ο τελικός διακανονισμός θα γινόταν στη Διάσκεψη της Λωζάννης, που το επόμενο έτος θα οριστικοποιούσε τα τετελεσμένα.
Συνολικά, περί τους 250.000 Έλληνες της Θράκης ακολούθησαν τον ελληνικό στρατό κατά την εκκένωση, για να μην έχουν την τύχη των υπόλοιπων Μικρασιατών, ξεριζώνοντας μια ελληνική παρουσία εκατονταετιών.
Σημαντικά ερωτήματα εγείρονται και σήμερα, σχεδόν 100 χρόνια μετά:
– Ήταν τελικά η ανακωχή αναπόφευκτη;
Η απάντηση είναι ναι. Ο πόλεμος είχε τελειώσει. Ο νέος τουρκικός στρατός είχε αναγεννηθεί από τις στάχτες του, αποτέλεσμα ξένης βοήθειας αλλά και αφύπνισης του τουρκικού εθνικισμού. Η άλλοτε πολυεθνική σάπια αυτοκρατορία είχε πεθάνει και στη θέση της υπήρχε μια νέα εθνική, περήφανη κυβέρνηση και λαός που διεκδικούσαν αυτά που θεωρούσαν δικά τους. Η Τουρκία μπορεί να έχασε το τραίνο της εθνικής αφύπνισης που έζησαν οι Ευρωπαίοι στον 18ο και οι Βαλκάνιοι στον 19ο αιώνα αλλά αναπλήρωσαν το χαμένο “έδαφος” σε ελάχιστο χρόνο. Από την άλλη, ο ελληνικός στρατός δεν υπήρχε πια. Η κάποτε περήφανη Στρατιά Μικράς Ασίας έπαψε να αποτελεί σχηματισμό, μετά την υποχώρηση του Αυγούστου. Η θεωρία πως η κυβέρνηση έπρεπε να τηρήσει άτεγκτη στάση παραγνωρίζει το γεγονός πως αυτό σήμαινε επανάληψη των εχθροπραξιών. Με ποιόν στρατό; Η συνοχή των μονάδων χάθηκε στα τελευταία 50 χλμ. έξω από τη Σμύρνη. Χωρίς στρατό καμία ελληνική κυβέρνηση δεν είχε τη δύναμη να διεκδικεί τίποτε. Και σίγουρα οι Ευρωπαίοι δεν θα σήκωναν δάκτυλο για να υπηρετήσουν τα συμφέροντα μιας χώρας που τους αγνόησε επιδεικτικά.
– Στη Λωζάννη είχαμε μια αναγεννημένη Στρατιά, γιατί όχι και στη Θράκη;
Στην καταστροφή της Σμύρνης και μετά ο ελληνικός στρατός ήταν ανύπαρκτος, με τα μέλη του διαλυμένα, τις μονάδες του αποδεκατισμένες, το υλικό του χαμένο και το σώμα των αξιωματικών του να αντικατοπτρίζει το πολιτικό σκηνικό της χώρας, χωρισμένο σε στρατόπεδα δημοκρατικών (βενιζελικών) και μοναρχικών. Καμιά μονάδα πάνω από το επίπεδο του τάγματος δεν μπορούσε να αντιπαρατεθεί στον εχθρό με αξιώσεις. Η αναδιοργάνωση των θλιβερών υπολειμμάτων της παλαιάς Στρατιάς στη νέα Στρατιά της Θράκης από τον Πάγκαλο δεν είναι τίποτα λιγότερο από θαύμα.
– Οφείλαμε να μείνουμε ακόμα και έτσι για να καλύψουμε την απώλεια της Μικράς Ασίας;
Η Ελλάδα λάμβανε ένα μάθημε Realpolitik: τα έθνη δεν επιζούν χωρίς συμμάχους και οι σύμμαχοι θα κοιτάξουν πάντα πρώτα το δικό τους συμφέρον και ύστερα των άλλων. Όταν η Ελλάδα ξέφυγε από τη νομιμότητα των εντολών και άρχισε να εφαρμόσει (κακή) εξωτερική και εσωτερική πολιτική κατα το δοκούν, κοιτάζοντας τα συμφέροντά της αλλά αγνοώντας των υπολοίπων, το πράγμα έγινε σοβαρό. Απομονώθηκε και η εύνοια των συμμάχων μετακινήθηκε στη νέα ανερχόμενη δύναμη, την Τουρκία, που με την ικανότητα αλλά και γοητεία του Κεμάλ εξασφάλισε επενδύσεις, κτήσεις και χρήματα.Τα έθνη δεν επιβιώνουν χωρίς συμμάχους αλλά και οι Σύμμαχοι μετρούν έκτοτε τις συνέπειες των πράξεών τους.
military-history.gr
