Η Μεγάλη Παναγία, κωμόπολη της Χαλκιδικής, ανήκει στον Δήμο Αριστοτέλη και βρίσκεται στις υπώρειες του όρους Χτίκελα.
Ο οικισμός υπήρχε από τα βυζαντινά χρόνια με το όνομα Ρεβενίκια. Από το 942 μ.Χ. έχουμε τις πρώτες γραπτές μαρτυρίες για την Αραβενίκαια ή Αραβενίκεια. Η ονομασία αυτή δόθηκε στην περιοχή προς τιμή της νίκης των ντόπιων κατοίκων κατά των Αράβων το 904 μ.Χ. Μάλιστα για άγνωστη χρονική περίοδο στις πηγές αναφέρεται το Καπετανίκιον της Αραβενικείας. Το χωριό μετονομάστηκε το 1926 σύμφωνα με την παράδοση που μιλά για ένα όραμα που είδε μία γιαγιά. Στο όραμα είδε μια μαυροφορεμένη γυναίκα που της υπέδειξε να αναφέρει στους προύχοντες του χωριού να σκάψουν σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Η γιαγιά φοβήθηκε να το αναφέρει για να μην την περιγελάσουν. Το όνειρο επαναλήφθηκε και δεύτερη και τρίτη φορά. Όταν το ανέφερε, οι προύχοντες του χωριού την κορόιδεψαν αρχικά αλλά μετά το θανατικό που έπεσε στα ζώα τους φοβήθηκαν, έσκαψαν και βρήκαν θαμμένη την εικόνα.
Μετά την ανακάλυψη, στο σημείο εκείνο χτίστηκε το Ιερό Προσκύνημα το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα.
Τον οικισμό παλαιότερα διέρρεαν τρία ποταμάκια, αλλά μονάχα ένα είναι ορατό στις μέρες μας. Ένα αναστηλωμένο, πέτρινο, τοξωτό γεφύρι με χιλιόχρονη ιστορία, στέκεται ακόμα δίπλα στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο ενώνοντας τις δύο όχθες. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τις ελιές, την κτηνοτροφία, τον αγροτουρισμό, την υλοτομία. Παλιά είχε καλούς χτίστες που δούλευαν και στο Άγιο Όρος, καθώς και πολλές υφάντρες.
Σε απόσταση περίπου 4 χλμ. σε βατό χωματόδρομο υπάρχει ακόμα ένα μοναστήρι γυναικείο, που ονομάζεται Παναγία-Φοβερά Προστασία. Ο πιο παλιός ναός πάντως στη Μεγάλη Παναγιά είναι η λεγόμενη Παναγούδα, η οποία, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κτίστηκε στα 1007μ, στο ψηλότερο σημείο του οικισμού.
Επίσης, ένας ακόμη σημαντικός ναός, είναι αυτός του Αγίου Βασιλείου, κτισμένος το 1955.
Όσοι επισκεφθείτε την περιοχή πρέπει οπωσδήποτε να περπατήσετε στα σοκάκια του χωριού και να θαυμάσετε τα παλιά σπίτια τα οποία χρονολογούνται τον 19ο αιώνα.
Πασχαλινά Έθιμα (Από τον δάσκαλο Γιάννη Παπαευαγγέλου)
Όλα τα έθιμα ξεκινούν τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Την Μ.Τρίτη και την Μ.Τετάρτη οι γιαγιάδες συνήθιζαν να ανάβουν τους φούρνους που υπήρχαν στις γειτονιές και έφτιαχναν ψωμί μυρωδάτο, το λεγόμενο “φτασμίτικο”.
Ακόμη, έκαναν και μεγάλα “κλικούδια” και “γκογκούσες”. Σήμερα, ζυμώνουν και ψήνουν τσουρέκια και όλες οι γειτονιές μοσχομυρίζουν με τις υπέροχες μυρωδιές.
Την Μ.Πέμπτη βάφουμε τα αυγά μας κόκκινα και κρεμάμε στην κεντρική πόρτα του σπιτιού μία κόκκινη κορδέλα. Το βράδυ, οι γυναίκες στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια που πάνε οι πιστοί στην εκκλησία.
Την Μεγάλη Εβδομάδα τα παιδιά του χωριού μαζεύονταν και πήγαιναν στο δάσος για να μαζέψουν “κλαδούρες”, τα κλαδιά και οι μεγαλύτεροι έκαναν τον “Φανό”. Έβαζαν όρθια τρία ή τέσσερα μακριά ξύλα (κορμούς δέντρων) και στοίβαζαν μέσα τους τα κλαδιά. Στην κορυφή έβαζαν ένα σκιάχτρο, τον Ιούδα. Σήμερα αυτό το κάνουν την Μεγάλη Πέμπτη, οι τοπικές αρχές.
Το Μ.Σάββατο, μόλις πάρουμε το Άγιο Φως, ο παπάς βγαίνει έξω από την εκκλησία και μόλις πει το Χριστός Ανέστη, όλοι τρέχουν για να βάλουν φωτιά στον φανό. Έπειτα τσουγκρίζουμε τα κόκκινα αυγά μας και ανταλλάσσουμε ευχές. Περιμένουμε να τελειώσει η εκκλησία και στη συνέχεια επιστρέφουμε στα σπίτια μας. Πριν μπούμε στο σπίτι, κάνουμε έναν σταυρό με την λαμπάδα που έχουμε πάρει το Άγιο Φως πάνω από την εξώπορτα μας και μετά καθόμαστε στο τραπέζι για να φάμε το Πασχαλινό μας φαγητό.
Την Κυριακή του Πάσχα τα παιδιά πηγαίνουν στη νονά και στις γιαγιάδες τους τα “κλικούδια”, τα τσουρέκια δηλαδή. Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία, παίρνουν τις εικόνες και τις πηγαίνουν στο “Προσκύνημα”. Εκεί γίνεται η λειτουργία και μόλις τελειώσει, τις επιστρέφουν στην εκκλησία. Παλαιότερα, την ημέρα του Αγίου Γεωργίου οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν στη “Βρουσούδα” και έκαναν κούνιες στα μεγάλα πλατάνια και ζυγίζονταν με τα καντάρια και τις πλάστιγγες.
Η Μεγάλη Παναγία της Χαλκιδικής αποτελεί έναν ιδανικό προορισμό για να ζήσει κανείς την παράδοση και τον πολιτισμό κατά τη διάρκεια των ημερών του Πάσχα. Μην χάσετε την ευκαιρία να γνωρίσετε την ιστορία της και να γίνεται και εσείς ένα κομμάτι του πλούσιου αυτού τόπου.
Κείμενα – Πληροφορίες Wikipedia-Visit Halkidiki- Πολιτιστικός Σύλλογος Μεγάλης Παναγίας
