Η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους πλουσιότερους αρχαιολογικούς χάρτες στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι στη χώρα έχουν καταγραφεί περίπου 20.000–21.000 κηρυγμένες αρχαιολογικές θέσεις, ωστόσο μόλις 250–300 από αυτές λειτουργούν σήμερα ως οργανωμένοι και επισκέψιμοι αρχαιολογικοί χώροι. Με απλά λόγια, πάνω από το 90% της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Ελλάδας παραμένει μη επισκέψιμο.
Η πραγματικότητα αυτή δεν αφορά μόνο μικρές ή άγνωστες θέσεις. Αντιθέτως, περιλαμβάνει και ιδιαίτερα σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, των οποίων η ανασκαφή δεν έχει ολοκληρωθεί ή που παραμένουν κλειστοί για λόγους προστασίας, έρευνας και έλλειψης υποδομών.
Σπουδαίοι αρχαιολογικοί χώροι εκτός κοινού
Κομμός (Κρήτη)
Ένα από τα σημαντικότερα μινωικά λιμάνια της νότιας Κρήτης. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν ιερά, αποθήκες και στοιχεία εκτεταμένου εμπορίου με την Ανατολική Μεσόγειο. Παρ’ όλα αυτά, ο χώρος δεν είναι επισκέψιμος, καθώς οι εργασίες τεκμηρίωσης και προστασίας συνεχίζονται.
Αρχαία Τενέα (Κορινθία)
Μια πόλη με μυθική καταγωγή, συνδεδεμένη με τους Τρώες αιχμαλώτους του Αγαμέμνονα. Τα τελευταία χρόνια ήρθαν στο φως οικιστικά σύνολα, δρόμοι και νεκροταφεία, όμως ο χώρος δεν έχει ακόμη οργανωθεί για το κοινό.
Αρχαία Θουρία (Μεσσηνία)
Μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Μεσσηνίας. Θέατρο, αγορά και δημόσια κτήρια αποκαλύπτονται σταδιακά, αλλά η ανασκαφή βρίσκεται σε εξέλιξη και ο χώρος παραμένει κλειστός.
Σπήλαιο Βάρης (Αττική)
Λατρευτικό σπήλαιο αφιερωμένο στον Παν και στις Νύμφες, με επιγραφές και ανάγλυφα μοναδικής σημασίας. Για λόγους προστασίας, δεν είναι επισκέψιμο.
Υποθαλάσσιοι αρχαιολογικοί χώροι
Ναυάγια και λιμενικές εγκαταστάσεις, όπως αυτά στα Αντικύθηρα, τα Κύθηρα και την Αλόννησος, αποτελούν ανεκτίμητα τεκμήρια της αρχαίας ναυσιπλοΐας. Οι περισσότεροι από αυτούς τους χώρους δεν είναι προσβάσιμοι στο ευρύ κοινό, είτε λόγω ερευνητικού σταδίου είτε λόγω αυστηρών κανονισμών προστασίας.
Γιατί παραμένουν κλειστοί
Οι βασικοί λόγοι που κρατούν αυτούς τους χώρους εκτός κοινού είναι η μη ολοκληρωμένη ανασκαφή και επιστημονική μελέτη, η ανάγκη προστασίας εύθραυστων ευρημάτων, η έλλειψη υποδομών και εξειδικευμένου προσωπικού, καθώς και η προτεραιότητα που δίνεται στη συντήρηση και την έρευνα αντί της άμεσης τουριστικής αξιοποίησης.
Ένας πολιτισμός κάτω από την επιφάνεια
Η εικόνα της «επισκέψιμης αρχαίας Ελλάδας» αφορά τελικά ένα πολύ μικρό μέρος του πραγματικού αρχαιολογικού πλούτου της χώρας. Χιλιάδες θέσεις, ανάμεσά τους και χώροι εξαιρετικής σημασίας, παραμένουν κρυμμένες, είτε κάτω από το έδαφος είτε πίσω από φράχτες προστασίας.
Ο ελληνικός πολιτισμός δεν έχει αποκαλυφθεί πλήρως. Και ίσως αυτό να αποτελεί ταυτόχρονα το μεγαλύτερο στοίχημα, αλλά και τη μεγαλύτερη πρόκληση για το μέλλον της πολιτιστικής διαχείρισης στην Ελλάδα.
Αρχαία Όλυνθος: Ένα μοναδικό ταξίδι στο χθες της σπουδαίας πόλης της Χαλκιδικής (VIDEO)
