Το Γενέσιο της Θεοτόκου ή Γενέθλιο της Θεοτόκου είναι χριστιανική εορτή που αναφέρεται στη γέννηση της Παναγίας. Ο πλήρης τίτλος της εορτής είναι ‘’Γενέθλιον τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας’’ και ανήκει στις Θεομητορικές εορτές.
Η κανονική Αγία Γραφή δεν καταγράφει τη γέννηση της Παναγίας. Η πρώτη γνωστή αναφορά στη γέννησή της βρίσκεται στο Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου (ε΄ 2), ένα απόκρυφο κείμενο του τέλους του Β΄ αιώνα. Από το κείμενο αυτό γνωρίζουμε και τα ονόματα των γονέων της: Ιωακείμ και Άννα.
Συνήθως η Χριστιανική Εκκλησία εορτάζει τους αγίους μόνο την ημέρα του θανάτου τους, αλλά ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής και η Παναγία αποτελούν εξαίρεση. Η αιτία για το γεγονός αυτό έγκειται στην ιδιαίτερη αποστολή του καθενός στην ιστορία της δράσεως της Αγίας Τριάδας για τη σωτηρία των ανθρώπων, αλλά και στην παράδοση ότι αμφότεροι υπήρξαν ευλογημένοι από την κοιλιά της μητέρας τους (καθώς και ο προφήτης Ιερεμίας).
Η περίσταση αυτή εορτάζεται ευρύτατα σε πολλά έθνη της Γης.
Το Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου περιγράφει τον πατέρα της Θεοτόκου, τον Ιωακείμ (Γιεχογιακίμ στην εβραϊκή γλώσσα) ως εύπορο μέλος μιας από τις Δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Ωστόσο, ο ίδιος και η σύζυγός του ήταν βαθιά στενοχωρημένοι από το ότι δεν είχαν παιδιά. Για τον λόγο αυτό, προσευχήθηκαν και είχαν συμφωνήσει να αφιερώσουν το τέκνο τους στον Θεό. Και πράγματι, δέχθηκαν ένα θεϊκό μήνυμα ότι θα αποκτούσαν παιδί.
Η βασική παράδοση τοποθετεί τον τόπο της γεννήσεως της Θεοτόκου στη Σέπφωρι, το σημερινό Τζίπορι του Ισραήλ, όπου έχει ανασκαφεί μία βασιλική του 5ου αιώνα. Σύμφωνα με κάποιες άλλες αναφορές, η Παναγία γεννήθηκε στη Ναζαρέτ, ενώ σύμφωνα με άλλες σε ένα σπίτι κοντά στην Πύλη των Αμνών, στα Ιεροσόλυμα. Είναι πιθανό ένας εύπορος άνθρωπος όπως ο Ιωακείμ να διατηρούσε ένα σπίτι στην Ιουδαία και ένα στη Γαλιλαία.
Ημερομηνία εορτής
Το χαρμόσυνο γεγονός της γεννήσεως της Θεοτόκου εορτάζεται ως Θεομητορική εορτή από την Ορθόδοξη, τις Ανατολικές Καθολικές και τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, αλλά και από τα περισσότερα λειτουργικά ημερολόγια της Αγγλικανικής Εκκλησίας στις 8 Σεπτεμβρίου. Απλώς στις χώρες που ακολουθούν το παλαιό (Ιουλιανό) ημερολόγιο και στο Άγιο Όρος, η εορτή αντιστοιχεί στις 21 Σεπτεμβρίου του νέου ημερολογίου. Ακόμη και η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία εορτάζει το Γενέθλιο της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου. Μόνο η Κοπτική Εκκλησία της Αλεξάνδρειας και η Αιθιοπική Εκκλησία το εορτάζει στις 9 Μαΐου.
Η πρώτη τέλεση λειτουργίας για την εορτή του Γενεσίου συνδέεται με τα θυρανοίξια, τον 6ο αιώνα, της Basilica Sanctae Mariae ubi nata est, που είναι σήμερα γνωστή ως Ναός της Αγίας Άννας στην Ιερουσαλήμ. Ο αρχικός ναός (5ος αιώνας) ήταν μία βασιλική προς τιμή της Θεοτόκου, που ανεγέρθηκε στο σημείο, γνωστό ως «Δεξαμενή του βοσκού», όπου βρισκόταν το σπίτι των γονέων της Παναγίας. Κατά τον 7ο αιώνα το Γενέθλιο εορταζόταν πλέον από τους Βυζαντινούς ως η εορτή της γεννήσεως της Παρθένου Μαρίας. Καθώς η ιστορία της γενέσεως της Παναγίας είναι γνωστή μόνο από απόκρυφες πηγές και ο εορτασμός της άρχισε στη Μέση Ανατολή, η Δυτική Εκκλησία άργησε περισσότερο να υιοθετήσει την εορτή. Στη Ρώμη άρχισε να τιμάται περί τα τέλη του 7ου αιώνα, αφού μεταφέρθηκε από μοναχούς της Ανατολής.
Ο Εορτασμός του Γενέσιου της Θεοτόκου στη Χαλκιδική
Ναοί του νομού όπως των Σταγείρων, του Στανού, των Πυργαδικίων και της Ιερισσού είναι αφιερωμένοι στο Γενέσιο της Θεοτόκου και γιορτάζουν στις 8 Σεπτεμβρίου. Μάλιστα των Σταγείρων ακολουθεί μια τεράστια ιστορία που χρονολογείται από το 1814.
Ο ναός κρίνεται ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του χωριού λόγω και των πολλών χρόνων. Ο κεντρικός ναός της ενορίας Σταγείρων χτίστηκε το 1813, όπως μαρτυρείται από την μαρμάρινη επιγραφή. Ο ναός αφιερώθηκε στο Γενέσιο της Υπεραγίας Δεσποίνης Θεοτόκου. Αρχικά χτίστηκε ως σταυροειδής με τρούλο, όπως πλέον μαρτυρείται μόνον από τον τρόπο στήριξης των κιόνων και την τοιχοποιΐα. Μετά όμως από την πυρπόληση του Ναού από τους Τούρκους ο τρούλος αντικαταστάθηκε από αγιογραφημένη παράσταση του Παντοκράτορα ενώ η οροφή , η οποία σε όλους τους Ιερούς Ναούς συμβολίζει τον Ουρανό, αποτελείται από σανίδες σε ποικιλία χρωμάτων κατά το μακεδονικό πρότυπο. Η σημερινή ναοδομία παραπέμπει περισσότερο σε τρίκλιτη βασιλική διατηρώντας τους «χορούς». Ο Ναός βρίσκεται σε κτήμα εμβαδού 1642 Μ², όπως άλλωστε φαίνεται από το σχετικό επίσημο τοπογραφικό διάγραμμα που συναποστέλλεται στο τέλος της παρούσης εργασίας.
Ο Ιερός Καθεδρικός Ναός Γενεσίου Θεοτόκου Ιερισσού, που αποτελεί συνέχεια του ομώνυμου Βυζαντινού Επισκοπικού Ναού του 10ου αι. Ο Ναός αυτός καταστράφηκε στον σεισμό του 1932. Δείτε ΕΔΩ την ιστορία του πανηγυριού και του ναού.
Στα Πυργαδίκια η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Παναγία, την επονομαζόμενη «Καστρέλα» της οποίας την εικόνα έφεραν από τον τόπο καταγωγής τους οι πρόσφυγες και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.
Η Παναγία Καστρέλλα η προστάτιδα του τόπου…
«Toν 9ο ή 10ο μ.Χ. αιώνα κατά την ταραχώδη εποχή της εικονομαχίας, σε μια ακρογιαλιά της γραφικής νήσου του Μαρμαρά και συγκεκριμένα στον ορμίσκο ‘Άσπρος Πούντος’ της Αφθόνης, βρέθηκε μια εικόνα της Θεοτόκου διαστάσεων 52Χ70 εκατ. Η οποία παριστά ταύτην να κρατάει στην αγκαλιά της το θείο βρέφος»
Έτσι αρχίζει την περιγραφή της ιστορίας της Παναγίας Καστρέλλας, ο πρώτος εφημέριος των Πυργαδικίων ο αείμνηστος πατέρας Αθανάσιος Παπαγεωργίου στο ειδικό βιβλιάριο που έγραψε το 1952 και το εξέδωσε πολύ αργότερα το 1975.
Ο πατέρας Αθανάσιος ή κατά κόσμο παπα-Θανάσης αν και δεν ήταν πρόσφυγας Αφθονιάτης –κατήγετο από την Μ. Παναγία – στηριζόμενος στις μαρτυρίες και διηγήσεις γεροντότερων εξέδωσε αυτό το βιβλιάριο στο οποίο περιγράφει συνοπτικά την ιστορία της εικόνας της Παναγίας Καστρέλλας, την εγκατάσταση των Αφθονιατών στα Πυργαδίκια καθώς και την ιστορία ανέργεσης της εκκλησίας που υπάρχει και σήμερα στο χωριό.
Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτό αλλά και από μαρτυρίες των λιγοστών Αφθονιατών που ζουν ακόμη, η εικόνα αυτή ρίχτηκε από τα κάστρα της Κων/πολης στη θάλασσα για να διασωθεί από τους εικονομάχους της εποχής εκείνης. Πολλοί δε είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι η εικόνα αυτή είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.
Αφού λοιπόν ταξίδεψε για πολύ καιρό στην Θάλασσα (εξ ου και το όνομα Καστρέλλα) τα κύματα την έφεραν κοντά στις ακτές της Αφθόνης. Κάποιος βαρκάρης από την Αφθόνη έβλεπε στον ύπνο του μια μελαχρινή γυναίκα που κολυμπούσε και ζητούσε βοήθεια. Ο αγαθός Βαρκάρης ξύπνησε και άρχισε να ψάχνει με την βάρκα του, κωπηλατώντας για πολλές ώρες, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το όνειρο επαναλήφθηκε για πολλές νύχτες έως ότου ο βαρκάρης καταφέρνει να εντοπίσει την εικόνα της Παναγίας στη θάλασσα και βλέποντας την, αναγνωρίζει στο πρόσωπο της την κοπέλα που στο όνειρο του ζητούσε βοήθεια. Την έφερε στο χωριό.
Οι κάτοικοι θεώρησαν το γεγονός αυτό θείο δώρο. Την μετέφεραν στην εκκλησία του χωριού,όπου έγινε κατανυκτική παράκληση και δοξολογία. Από την επόμενη κιόλας μέρα άρχισαν να συγκεντρώνουν χρήματα για να κτισθεί μια Μονή, η Μονή της Παναγίας Καστρέλλας. Η εποχή εκείνη για την Κων/πολη και το Βυζάντιο ήταν εποχή ταραχών και εμφύλιων διαμαχών, γι’ αυτό και το νησί Μαρμαράς όπου βρίσκονταν και η Αφθόνη, απετέλεσε τόπο εξορίας πολλών επιφανών της εποχής εκείνης. Πατριάρχες, άνθρωποι των γραμμάτων , δάσκαλοι , συγγραφείς ακόμη και η αυτοκράτειρα Θεοφανώ σύζυγος του αυτοκράτορα Νικηφόρου η οποία και τον σκότωσε το 968 μ.Χ. βρέθηκε εξόριστη στην Προικόνησο.
Πολλοί από αυτούς βοήθησαν να αποπερατωθεί η Μονή της Παναγίας Καστρέλλας. Η πίστη όλων των Αφθονιατών και όχι μόνο, στη χάρη και δύναμη της Παναγίας ήταν πολύ μεγάλη. Γι αυτό και το μοναστήρι το επισκεπτόταν πλήθος κόσμου, κυρίως στη γιορτή στις 8 Σεπτεμβρίου. Οι ναυτικοί από την Αφθόνη που ήταν πάρα πολλοί, προγραμμάτιζαν τα ταξίδια τους έτσι ώστε στις 8 Σεπτεμβρίου να είναι όλοι στο Πανηγύρι της Παναγίας. Το 1922 με την Μικρασιατική καταστροφή όταν οι Αφθονιάτες εκδιώχθηκαν από τον τόπο τους, η εικόνα της Παναγίας ήταν το πρώτο πράγμα που πήραν μαζί τους.
Ο αυστηρός περιορισμός που υπήρχε από τους υπεύθυνους για την ποσότητα των πραγμάτων που μπορούσαν να πάρουν στο καράβι POLAND που θα τους μετέφερε, δεν τους άγγιξε καθόλου. Ήταν τόσο μεγάλη η πίστη τους στην εικόνα αυτή που θα ήταν ίσως το μοναδικό πράγμα που θα έπαιρναν μαζί τους αν τους επιτρέπονταν να πάρουν μόνο ένα. Ήταν ο μεγαλύτερος θησαυρός γι αυτούς, ήταν η δύναμη τους, το παρελθόν και το μέλλον, ο προστάτης τους, ο αρχηγός ,η μητέρας τους, η ίδια τους η ζωή.Γι’ αυτό όταν ήρθαν στα Πυργαδίκια, η κατασκευή της εκκλησίας ήταν το πρώτο μέλημά τους. Υπεύθυνος για την ανέργεση του Ναού ήταν ο παπα-Θανάσης με συνεργάτες του την εκκλησιαστική επιτροπή που αποτελούνταν από τους : Αλέξανδρο Ευγενίδη, Τομόθεο Λιόλιο, Θρασύβουλο Διαμαντή, Ιωάννη Πολυζώνη, Αναστάσιο Λαζαρίδη, Βασίλειο Κονακάρη και Ανδρόνικο Πετρίδη. Μαζί με το κοινοτικό συμβούλιο που αποτελούνταν από τους Γαβριήλ Πετρίδη, Αθανάσιο Καρανάσο, Σάββα Βαλασάκη και Κυριάκο Δροσινάκη, έστειλαν επιστολή στους Αφθονιάτες που ζούσαν στην Αμερική και ζήτησαν οικονομική βοήθεια Πράγματι οι πατριώτες από το Λος – Άντζελες ανταποκρίθηκαν και έστειλαν τη βοήθεια αυτή το 1934.Προσθέτοντας και τα χρήματα που είχαν συγκεντρώσει με έρανο καθώς και με κάποιο ποσό που έδωσε το κοινοτικό ταμείο, ξεκίνησαν οι εργασίες. Ο πόλεμος του 1940 δυσκόλεψε πάρα πολύ την εξέλιξη των εργασιών.
Όμως η μεγάλη πίστη στη Παναγιά τους έδωσε δύναμη και κουράγιο να συνεχίσουν έτσι ώστε στις 20 Φεβρουαρίου του 1941 να γίνει η πρώτη λειτουργία που συνοδεύτηκε με λιτανεία στους δρόμους του χωριού. Τον Απρίλιο του 1947 λόγω εμφυλίου, οι Αφθονιάτες εκκενώνουν το χωριό τους και διασκορπίζονταν στα γύρω χωριά για λόγους ασφαλείας, ακολουθώντας κρατική εντολή. Επιστρέφουν το 1949 και βρίσκουν πολλές καταστροφές από φωτιά σε σπίτια αλλά και στην εκκλησία.
Η άθλια οικονομική τους κατάσταση δεν τους επιτρέπει να αποκαταστήσουν τις ζημιές. Έτσι απευθύνονται και πάλι στους Αφθονιάτες της Αμερικής και συγκεκριμένα στην κ.Βασιλική Κουμπουλέση για βοήθεια. Πράγματι με δική της πρωτοβουλία έγινε έρανος και προσθέτοντας και τη δική της δωρεά κατάφερε να συγκεντρώσει ένα σεβαστό ποσό. Για να επιτευχθεί όμως αυτός ο στόχος η εικόνα της Παναγίας ταξίδεψε αεροπορικώς στην Αμερική και συγκεκριμένα στο Χόλυγουντ , όπου υπήρχαν πολλοί Αφθονιάτες.Με τα χρήματα αυτά,τη βοήθεια από την Αμερική, αγοράστηκε το τέμπλο από μια Ρωσική σκήτη του Αγίου Όρους, την Γουρονοσκήτη η Θιβαίς. Το 1951 η ίδια η ευεργέτης Βασιλική Κουμπουλέση με την κόρη τους φέρνουν στα Πυργαδίκια την εικόνα από την Αμερική και στις 2 Αυγούστου του 1953 γίνονται τα επίσημα εγκαίνια του ναού.
Από τότε ο ναός της Παναγίας Καστρέλας δέχτηκε μικροεπεμβάσεις που αποσκοπούσαν κυρίως στη συντήρηση στη βελτίωση της λειτουργικότητάς του, καθώς και στην αισθητική του εικόνα. Παραμένει όμως το πιο αξιόλογο μνημείο του χωριού μια που η παρουσία της Παναγίας Καστρέλας το κάνει ανεκτίμητο.
Πολλοί είναι οι πιστοί που έρχονται για να την προσκυνήσουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αλλά κυρίως την ημέρα της εορτή της στις 8 Σεπτεμβρίου . Με μοναδικό τους εφόδιο τη μεγάλη τους πίστη προσεύχονται στη Παναγία ,ζητούν τη χάρη της και τη βοήθειά της σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής τους. Και δεν είναι λίγες οι φορές που η Παναγία έκανε το θαύμα της και με την θεία δύναμή της βοήθησε πολλούς που πίστεψαν σε αυτήν.
Με πληροφορίες και από wikipedia.gr, instagira.eu
